Bolşevik Devrimi'nin ardından 1920 yılında ülkelerinden kaçıp Türkiye'ye gelerek Gelibolu ilçesine yerleşen yaklaşık 30 bin Beyaz Rus, bir süre gurbette yaşam sürdü. Gelibolu'da kaldıkları süre içerisinde yaşamını yitiren Beyaz Ruslar ve Beyaz Rusların ilçeden ayrılışlarının 99'uncu yılı nedeniyle Rus Anıtı'nda düzenlenen anma törenine Türk Rus Toplumsal Forumu Türk Kanadı Genel Sekreteri emekli Büyükelçi Ender Arat, St. Andrew Vakfı'nı temsilen Melis Murat, Rossotrudniçestvo Federal Ajansı Ankara Temsilcisi Prof. Dr. Enver Şeykov ve Natig Guliyev, İstanbul Üniversitesi Slav Dilleri Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Türkan Olcay, Ege Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aydın Ibrahimov, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Türkiye Rusya İşbirliği Araştırma Merkezi (TURUSIA) Müdürü Prof. Dr. Vedat Çalışkan katıldı.
Törenden önce Rus ve Türk heyeti Rus Anıtı'nı gezerek karanfil bıraktı. Fotoğrafların sergilendiği müze ziyaretinden sonra Emekli Büyükelçi Ender Arat, anı defterini imzaladı. Anma programı, Anıt önünde toplu hatıra fotoğrafı çekimiyle sona erdi.
'BU ANIT BİZİM İÇİN DOSTLUK SİMGESİ'
Gelibolu'nun Ruslar için önemli bir yer olduğunu belirten Ender Arat, "Buraya büyük bir ordu ve tarihte ilk defa bütün techizatıyla beraber kalkıp gelmiş. Kendi ülkelerindeki çatışma nedeniyle ayrılmak zorunda kalmışlar. O dönemde bu topraklar İngiliz, Fransız, Yunan işgali altındaydı. Gelibolu'ya Fransızlar tarafından yerleştirilmişler. Fakat Türk toplumu onları kucaklamış. Bir yönde dayanışma içine girmişler. Çünkü onlar da vatanlarından uzaklaşmışlar. İç savaş çıkmış. Bizde de bağımsızlık mücadelesi başlamış. Bu iki zorda kalan millet dayanışma içine girmişler. Ayrı dilden, ayrı dinden, ayrı ırktan olmalarına rağmen bir buçuk yıllık süre içinde hiç bir sorunla karşılaşılmamış. Zor şartlar içinde yardımlaşma içinde olmuşlar. Bu arkamda gördüğünüz anıt bile o dönemde Türklerin de yardımıyla taş taşınarak yapılmış. Biliyorsunuz Atatürk zamanında İstiklal Savaşı sırasında Rusya'dan silah, para yardımı geldi. Müslümanların topladığı paraydı. Ama Rus, Bolşevik yönetimi Türkiye'ye bu paraları gönderdi. İki ülke zor zamanda dayanışma içinde oldu. Dolayısıyla bu anıt bizim için dostluk simgesi. Bugün düzenleyeceğimiz konferansta da bunları yaşatmak, kayda geçirmek Rus ve Türk toplumuna anlatmak amacını taşıyor" dedi.
ÇOMÜ TURUSIA Müdürü Prof. Dr. Vedat Çalışkan ise, Bolşevik Devrimi'nden sonra yurtlarını terk eden Ruslardan 30 bin kadarının 22 Kasım 1920 tarihinde Gelibolu'ya geldiklerini, son grubun tahliyesinin gerçekleştiği 5 Mayıs 1923 yılına kadar da Gelibolu'da zorunlu bir gurbet yaşadıklarını söyledi. "100 yıl önce burada yaşananlar, burada yaşayanların hatıraları 100 yıl sonra bizlere hala bir araya getirme misyonu ve gücünü gösteriyor, kanıtlıyor" diyen Çalışkan, şunları söyledi:
'KALDIKLARI 3 YILDA HİÇBİR İTİLAF YAŞANMADI'
"Bu yıl da uluslararası düzeyde katılımlarla birlikte Gelibolu'da yeniden bir araya geldik. Geçmişte yaşananlar Türk ve Rus toplumları arasında kardeşliği, hoşgörüyü, dayanışmayı farklı etnik, dini kimliklere sahip olmalarına karşın merhamet neticesinde büyük zorlukları aşabilme gücünü gösterdi, kanıtladı. 100 yıl önce Gelibolu'da yaşayan Türkler ve Ruslar, bir arada barış içerisinde nasıl yaşanabilir. Bunları bize gösterdiler. Ruslar Gelibolu'da kaldıkları 3 yıl boyunca Türklerle çok iyi ilişkiler kurdular. Hiçbir itilaf yaşanmadı. Şimdi Beyaz Rusların Gelibolu hatırasına 100'üncü yıldönümüne doğru yaklaştığımız günlerin içinde bulunuyoruz. Aslında 2019 yılı da Türkiye-Rusya Kültür ve Turizm Yılı ilan edildi. Karşılıklı Turizm Bakanları tarafından niyet bildirgesi imzalandı. Dolayısıyla önümüzde 4 yıllık bir süreç var. Biz bu süreci kullanarak, Türkiye-Rusya ülkeleri ve toplumları arasında her boyutta katkıda bulunmaya çalışıyoruz."
Gelibolu'da yaşamlarını yitiren Beyaz Ruslar anısına yapılan anıttaki törenin ardından, etkinlikler Gelibolu Atatürk Kültür Merkezi'nde devam edecek. Anma töreni, Gelibolu Belediyesi evsahipliğinde, ÇOMÜ Türk-Rus Toplumsal Forumu ve ÇOMÜ TURUSIA tarafından düzenlenen 'Beyaz Rusların Gelibolu Gurbetinin 100'üncü Yıldönümüne doğru' konulu panel, belgesel film gösterimi ve sergi açılışıyla son bulacak.
'BEYAZ RUS' İSMİ
Bolşevik Devrimi'ni gerçekleştirenlere 'Kızıllar' deniyordu. Daha sonra bu 'Kızılordu' adını aldı. Bolşevik Devrimi'ne isyan çağrısı yapan güçlere ise başlangıçta 'Gönüllü Ordusu' deniyordu. Zamanla 'Beyaz Ordu' ve 'Beyazlar' adını aldı. Bu, milliyeti ifade eden bir terim değil, siyasi bir tabir. Çünkü Beyaz Ordu içinde; Ruslar, Ukraynalılar, Gürcüler, Don Kazakları, Kalmuklar, Çerkezler, Türkmenler, Ermeniler, Gürcüler, Rumlar ve Museviler de yer alıyordu. Bu güçlere zamanla 'Beyaz Ruslar' denmiştir