Dünyada bir pandemiye neden olan Korona virüs hakkında önemli açıklamalar ve uyarılar yaparak vatandaşa bilgi veren Prof. Dr. Alper Şener, ’Virüs eşitsizliği arttırdı. En zengin bin milyarderin servetinin salgın öncesi döneme geri dönmesi sadece dokuz ay sürdü, ancak dünyanın en yoksullarının iyileşmesi 14 kat daha uzun sürecek’’ dedi.
Çin’in Wuhan kentinde başlayıp tüm dünyaya yayılan ve ülkemizde 28 binden fazla kişinin hayatını kaybetmesine neden olan korona virüs can almaya devam ediyor. Korona virüs hakkında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, vatandaşları koronavirüs ile ilgili her konuda bilgilendirmeye devam ediyor.
Mutant virüs ve aşının etkinliği hakkında vatandaşın aklında birçok soru belirdi. Dr. Şener, aşılamanın mutantın yayılımın ne kadar etkili olduğu hakkında görüşlerini belirtti. Şener, ‘’CDC'ye göre evet. Mutant virüsler daha bulaşıcı daha çok hastaneye yatış daha çok ölüme sebep oluyor. Aşılama varken ve yokken yapılan iki simülasyonda; Aşı R0 skorunu düşüreceği için bulaş azalıyor ve sonrasında tüm parametreler azalıyor. Mutantların ortaya çıkış ihtimalini de azaltabilir’’ dedi.
‘’AKTİF ÇALIŞANLAR ÖNCELİĞE ALINMALI’’
Aşılamada da ikinci aşamaya geçmek gerektiğini belirten Şener, ‘’Birinci aşama ölüm ve hastaneye yatış oranı yüksek olan gruptu, bitti. Atak hızını düşürmek için; aktif çalışanlara ve özellikle kolluk güçleri gibi; yasaklar döneminde bile virüsü dolaşımda tutabilme ihtimali olan meslek grupları önceliğe alınmalı’’ diye ifade etti.
‘’LİSTEDEKİ ÇOĞU ÜLKEDEN SONRA BAŞLADIK’’
Aşı hakkında konuşan Şener, ‘’Türkiye aşılama hızında açık ara önde. Her yüz kişiye düşen doz açısından. Avrupa’nın birincisi İngiltere 27,34- hatta diğer AB ülkelerinin toplamından fazla. Türkiye 8,64. Ve listedeki çoğu ülkeden sonra başladık. Almanya çok ilginç, aşıyı bulan üreten olamıyor pozisyonda’’ dedi.
‘’FRANSA AŞIYA DA FRANSIZ’’
Ülkemizdeki aşı tartışmasının yanında dünyadan d aşı yaygınlaşması ile ilgili ifadelerde bulunarak, aşıyı kabul etmenin eğitim düzeyi ile ilgisi olmadığına dikkate çeken Dr. Şener, ‘’Aşı kabulünün çok eğitim düzeyi ile ilgisi yok gibi. İngiltere en yüksek. Fransa aşıya da fransız %29,8’’ dedi.
‘’BU NE İLK NE DE SON!’’
‘’Eskisi gibi olmayacak, ama geçmişi de özlemeyeceğiz’’ diyen Dr. Şener, ‘’Bu ne ilk ne de son! Artık her ülke salgın sonrasında, hemen her şeyi yeniden yapılandırıyor. Sağlık, eğitim, inşaat... Eskisi gibi olmayacak ama, eskiyi de özlemeyeceğiz’’ diye ifade etti. Şener, ‘’Bu virüs ne ilk ne de son! Artık alışmamız gereken yeni bir yaşam düzeni var’’ dedi.
‘’NÜFUSUN YÜZDE 30'U İLK DOZ AŞIYI ALMIŞ’’
Dünyadan örnekler vermeye devam eden Şener, İngiltere’nin koronavirüs ile mücadele sürecine değindi. Dr. Şener, ‘’Mutant virüsün yaygın olduğu İngiltere ülke genelinde 8 Martta yeniden yüz yüze eğitime geçecek. Öncesinde ne olmuştu? İlk okul; 4-11 yaş Eylül 2020'ye kadar kapalıydı. Orta okullar Lise; Haziran -Eylül 2020 açıktı ama isteğe bağlı. Üniversite; Martta 2020'de kapandı. Eylül 2020 Yüzyüze eğitim başladı. Kasım 2020 Korona okul taramaları; öğrencilerde 1,24/10bin, personel de 1,29/10bin test pozitiflik. Okul öncesi ve ilkokulda hastalık duyarlılığı düşük eğitime devam. Diğerleri için net sonuca ulaşılamadı izleme devam. Aralık 2020 Mutant virüs nedeniyle olgu sayısı artışı. Yeniden kapanma. Ama bu kapanma bizim bildiğimiz anlamda olmamış...Özellikle ana sınıfı, ilkokullarda isteğe bağlı-çünkü özellikle sağlık, güvenlik vb kritik personelin çocukları, uzaktan eğitim yürütülemeyenlerde devam etmiş (bu grupta yaklaşık %25 çocuk devam etmiş) Ve 8 Mart 2021'de yeniden yüz yüze eğitime geçiş planlanıyor...Tüm ülkede...bu arada İskoçya ve Galler'de ilkokul grubu okula 22 Şubatta zaten dönmüş. Ve tabii bu arada hızla aşılamaya devam ediyorlar. Nüfusun %30'u ilk doz aşıyı almış. Günlük olgu sayısı da 6,500'lerde’’ dedi.
AŞIDAN SONRA ANTİKOR TESTİ HAKKINDA KONUŞTU
Aşıdan sonra neden antikor testi yaptırmamak gerektiği hakkında konuşan Dr. Şener, ‘’ FDA'den erken kullanım izni almış 225 antikor testi var- bunlardan 88'ine uyarı yazısı gitmiş; çünkü gerekli aşamaları tamamlayamamışlar... Erken Kullanım İznini alıp- devam eden süreçleri askıya almışlar web sitesinde var. Korona aşı çalışmalarında kullanılan nötralizan antikor testleri halen ticari olarak satın alınıp uygulanabilir maliyette değiller.
Korona virüs için en bilimsel antikor yanıtı ölçümü için (nötralizan dışında)- S1 protein + N protein karşı IgM ve IgG ölçümü. Korona virüse karşı oluşan antikorlar 'torba antikor' grubu...içinden belirli oranı yakalamak gerçekten çok zor- en azından piyasadaki antikor testleri ile. Ama yine de yaptıracaksanız; Total Antikor bakanlar son aşıdan 14 gün sonra IgM ve IgG ayrı ayrı bakanlarda son aşıdan 28 gün sonra bakılmalı. Sonuçları şöyle yorumlamak lazım; Antikor pozitif sorun yok, Antikor negatif sorun yok, Ig M pozitif/negatif, Ig G pozitif/negatif sorun yok, Antikorum çok yüksek sorun yok, Antikor sınırda sorun yok, Sonuç, negatif olanlarda aşı tutmamış diyemediğimiz için testin çok anlamı yok’’ diye konuştu.
‘’VİRÜS EŞİTSİZLİĞİ ARTTIRDI’’
Korona virüs hakkında bilinmesini gerekenleri paylaşan Şener bu kez de OXFAM raporu’nu paylaştı. Şener, ‘’Virüs Eşitsizliği Arttırdı. En zengin 1.000 milyarderin servetinin salgın öncesi döneme geri dönmesi sadece dokuz ay sürdü, ancak dünyanın en yoksullarının iyileşmesi 14 kat daha uzun sürecek yaklaşık on yıldan fazla. Kovid başladığından bu yana en zengin 10 milyarderin servetindeki artış, tüm dünyaya yapılacak aşının ücretini karşılamak için yetiyor. Salgın kadın çalışanları daha çok etkiledi; eğer eşit olsaydı, 112 milyon kadının gelirlerini veya işlerini kaybetme riski daha yüksek olmayacaktı. Salgın sırasında ABD’de Latinler ve Afro- Amerikalılar daha çok öldü; eğer beyaz Amerikalılar ile oran aynı olsaydı, bugün 22,000 kişi daha hayatta olacaktı. Dünya Bankasına göre, bugün eşitsizliği gidermek için hareket edilse fakirliği gidermek 3 yıldan önce mümkün değil. Toplumlardaki kırılganlıklar daha da arttı. Antonio Guterres- BM Genel Sekreterine göre “Geçmişte hepimizin aynı teknede olduğu efsanesini hatırladığımızda; şimdi bazılarının süper yatlarda olduğu açık ama diğerleri sürüklenen enkaza yapışırken’’. Tarih bu yılları sadece milyonlarca insanın öldüğü salgın olarak değil, yüz milyonlarca insanın fakirleştiği dönem olarak hatırlayacaktır’’ dedi.
DR. ŞENER’DEN MUTANT VİRÜS ÖNERİLERİ
Dr. Şener, mutant virüs önerileri verdi. Şener, ‘’Korona şüpheli olguları test et, tara, izole et. Asemptomatik olgudan bulaş %17 (diğerleri ile aynı)...kendi kendine testi yaygınlaştır-Ag testi. Lucira, Ellume, BinaxNow onay alanlar. Mutant tanısı için PCR ile pozitif olanları tara-pozitif olanları karantinaya al. Bir bölgede ciddi artış var ise bölgesel karantina uygula... Re infekte olan var ise- ekstra önemli. İleri merkeze sevk et. El hijyeni. Sosyal mesafe-1,5-2 metre. Maske- çift kat- kalabalık, iyi havalanmayan, 15 dk'dan uzun kalacağınız yerde. Aşı, aşı, aşı…’’dedi.
39 İLDE VAKA SAYISINDA ARTIŞ VAR
Koronavirüste durum değerlendirmesi yapan Dr. Şener, ‘’Bir önceki haftaya göre 39 ilde; yüz binde vaka sayısında artış var. En çok Bolu (%68,15) en az Kars( %4,55). Artış bölgemizde yüz binde vaka sayısı artış sırası Kırklareli- Tekirdağ-Çanakkale-Edirne- Bursa-Balıkesir. Çanakkale haftalık değişim yüz binde 16,35 artış’’ diye ifade etti.
İSRAİL’DEN KİTLESEL AŞILAMA SONUÇLARI
İsrail’den kitlesel aşılama sonuçlarını paylaşan Dr. Şener, ‘’Gruplama 1:1; 596,618 aşılı ve aşısız kıyaslaması. Kıyaslamalar ilk dozdan 14-20. Gün arasında ve ikinci dozdan >7 gün sonrası. PCR pozitif enfeksiyon oranında azalma; ilk dozda %46, ikinci dozda %92 azalma. Semptomatik korona da; ilk dozda %57, ikinci dozda %94 azalma. Hastaneye yatışta; ilk dozda %74, ikinci dozda %87 azalma. Ciddi hastalıkta; ilk dozda %62 azalma, ikinci dozda %92 azalma. İlk dozdan sonra ölümü önlemede etkinlik %72. Sonuç; Pfizer Biontech aşısı; sahada da iyi çalışıyor. Çalışma grubunda yandaş hastalık ağırlaştırıcı faktörü olanlarda etkinlik bir tık daha az’’ dedi.
‘’KATEGORİ 5 KASIRGA GELİYOR’’
“Kategori 5 kasırga geliyor” diyen Şener, ‘’ İngiltere mutantı tüm dünyayı hızla sarıyor. ABD’ de her 10 günde bir iki katına çıkıyor. Yüzde 30-40 daha hızlı bulaş %30 daha yüksek ölüm oranı. Güney Afrika mutantının tespit edildiği ülke sayısı artıyor. Seyahat ilişkisi olmayan yerlerde! Brezilya’ da P1 dışında P2 mutant tespit edildi. Sonuç; mutantlar virüsün doğal seyrine bağlanacak. Seyahat ilişkisi yok gibi Aşıların yaygınlaşması acil! Çünkü gecikme ile mutant sayısı artacak! Kötü tarafı da şu bu mutantlara karşı aşı koruyuculuğu da çok sınırda. Reinfeksiyonlar artacaktır! Aşıyı hızla yapmak, dolaşımdaki virüsü azaltmak lazım! Yüz binde olgu sayısı geçen haftaya göre Çanakkale’de artıyor. Zaten yüksekti. Daha da artıyor, dikkat.
OXFORD AŞI SONUÇLARINI AÇIKLADI
Dr. Şener, Oxford aşısından ayrıntılı immün yanıt sonuçlarını açıkladı. ‘’ChAdOx1 nCoV-19- Tek doz? Çift doz? Tartışmasına açıklık getirecek ölçüde. Tartışma aslında şu idi- T helper 1 (TH1)-yanıtı koruyucu antikor yanıtı oluşturuyor...TH2 yanıtı ise ( ikinci doz da dominant) yan etki ile ilişkili bulunmuş ve acaba ikinci dozu yapmasak? Nasıl olur ile başladı. Sonuç, İlk dozda TH-1 ile Ig G ( Ig G1, Ig G3) yanıtı iyi oluşuyor... ama ikinci doz şart. 8. Haftada yapıldığında yan etki daha az ve Ab yanıtı daha iyi’’ dedi.
‘’EN SAVUNMASIZ SAĞLIK ÇALIŞANLARI’’
Şener, “Varyant suş ile ilgili rehber güncellemesini aktaran Şener, ‘’Varyant suş ile enfekte hastalar tek kişilik oda da yatarak 10 gün izole edilerek takip edilecekler. İzolasyon sonuçlanması için, hastadan 10. Günde PCR alınacak- negatif çıkana kadar 48 saat ara ile yenilecek. Sonuç ve Yaşananlar; sonra hasta çıkınca hekimi SABİM’e, CİMER’e şikayet edecek. İsteğim dışında hastaneye yatırdılar/ zorla alıkonuldum. Hekimden de bunlara açıklama istenecek. Tavsiye; Tüm korona dönemi boyunca en savunmasız sağlık çalışanları. Hasta kayıtlarınızı çok iyi tutun’’ diye konuştu.
Dr. Alper Şener, ‘’Bazı illerde korona virüs olgularının sayısı olasılıkla ilçeler ve merkez arasında ciddi farklı. Bu nedenle bazı illerde Çanakkale‘de olabilir sadece il değil. İlçe Hıfzıssıhha kurullarının da görüşlerine göre hareket etmek gerekir. Çünkü il açısından farklılıklar ilçeler açısından da olabilir’’ diye ifade etti.
‘’NORMALLEŞMEYİ BEKLİYORUZ AMA BUNUN İÇİN DE ÇABA GEREKECEK’’
‘’Herkesin merak ettiği şeyi bende merak ediyorum’’ diyen Şener, ‘’Çanakkale gibi bir ilde neden vaka sayısı diğer kalabalık illere göre oransal olarak düşmedi sorusuna yanıt verdi. Şener, ‘’Mutant virüs, önlemlere uyum az? Sahil şeridi etkisi? Türkiye’de denize kıyısı olan neredeyse tüm illerde içeridekilere göre oran yüksek. Her ikisi birlikte? Sonuç; Normalleşmeyi bekliyoruz ama bunun için de çaba gerekecek’’ dedi.
RİSK ANALİZİ
Şener, koronavirüste risk analizini paylaştı. Şener, ‘’Normalleşme sürecinde ilk adımlar. Sağlık Bakanlığı açıklamasına göre Yüz binde 10’un altında vaka görülen iller “düşük riskli“, 11-35 arası vaka olan iller “orta riskli“, 36-100 arası vakası bulunan iller “yüksek riskli“, 100’ün üstünde vaka seyri görülen iller ise “çok yüksek riskli” şeklinde ifade etti.
TEK DOZDA AŞI ETKİNLİĞİ
Tek dozda Aşı etkinliği hakkında konuşan Şener, ‘’İlk başta Biontech aşı etkinliği ilk dozda %52,4 olarak duyurulmuştu...ama aynı teknolojiyi kullanan, Moderna %92,1 olarak yayınlanmıştı bu fark neden diye merak ederken... Biontech bir güncelleme yaptı. Evet ilk dozdan sonra da etkinlik %92,6; çünkü ilk hesaplanan değer bağışık yanıtın başlangıcı. Bu düzeltme niye? Çünkü İngiltere Biontech’in doz aralığını açarak yapacak! Çünkü koruma yeterli- aşı yetersiz- hızla olabildiğince çok kişi aşılanmalı. Sonuç; Faz 3 çalışmalarındaki sonuçlara bakarak ivedi gerçek yaşam planlaması lazım... Bizde de düşünülebilir’’ dedi.
‘’SİNOVAC İNGİLTERE VE GÜNEY AFRİKA MUTANTINA KARŞI ÇALIŞIYOR’’
Şener, “ Yağmurdan kaçarken doluya tutulmak” Yapılan aşılardan kaçan mutant virüsü konuşurken, şimdi de...PCR’dan kaçanı çıktı... İlk eylül 2020’de Almanya’dan bildirilmişti- N nokta mutasyonu olan virüslerde PCR’ın standart testlerde negatif çıkması... FDA Ocak 2021’de de Özellikle İngiltere varyantının bazı testlerde yanlış negatiflik oluşturduğunu duyurmuş. Şimdi Finlandiya’dan da bildirilmiş. Brezilya’dan güzel haber. Sinovac İngiltere ve Güney Afrika mutantına karşı çalışıyor. Ayrıntılar yakında’’ diye aktardı.
Muzaffer Cirtel