Koronavirüs ile ilgili çalışmalar hız kazanıyor. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, maske kullanımının önemine değinerek, koronavirüs ile ilgili ‘’Aşılanmış olsanız bile maske ve mesafe’’ dedi.
Çin’in Wuhan kentinde başlayıp tüm dünyaya yayılan ve can almaya devam eden koronavirüs hakkında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener önemli açıklamalarda bulundu. Şener, ‘’Gömleğin ilk düğmesi yanlış iliklenince, diğerleri de yanlış gider’’ diyerek salgında tedbiri elden bırakmamanın önemine değindi. Şener, ‘’Aşılanmış olsanız bile maske ve mesafe’’ diye konuştu.
‘’KİTLESEL AŞILAMA SALGINI BİTİRECEK’’
Dr. Şener, ‘’Kapanma mı? Aşı mı?’’ sorusuna ‘’Etkili tartışması bitti’’ diye yanıt vererek ‘’İsrail hızlı kitlesel aşılamanın salgını bitireceğini gösterdi’’ dedi.
‘’HERKESE BİR DEFADA TEK DOZ AŞI’’
‘’Salgını nasıl kontrol altına alabiliriz? Sorusuna yanıt veren Şener, ‘’Maske -mesafe - el hijyeni; artık herkes ezberlerdi... Toplu taşımada mümkün değil... Dolaşımdaki insan trafiğini azaltmak; çok zor oluyor... Zorunlu gruplar var… Tedarik zinciri, kolluk güçleri vs... Aşı... Büyük şehirleri (İstanbul)kontrol altına alınmadan Türkiye'de vaka sayıları düşmez. Özel önlem gerekir... Herkese bir defada tek doz aşı... Yaygın...kitlesel...’’ diye konuştu.
AB’DE AŞI KRİZİ
Avrupa Birliğinde korona aşı krizi başladığını ifade eden Şener, ‘’Avrupa Birliğinde korona aşı krizi başladı... Nedeni şu, herkes nüfusu oranında aşı alamıyor ve tepkiler daha da artacak gibi İngiltere tam zamanında ayrılmışım diyor olabilir’’ dedi.
‘’3. DALGA SON HIZ DEVAM’’
“Avrupa Üçüncü Dalganın içinde“ diyen Şener, ‘’ABD’de vakalar düşüyor, Avrupa’da artıyor .Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya’da önlenemeyen vaka artışları... Avrupa’da kapanmalar... İngiltere, Almanya, Yunanistan - genel kapanma. İtalya bazı iş kolları tamamen kapalı, bölgesel kapanma. Fransa, restoranlar kapalı. İspanya, Türkiye ulusal sokağa çıkma yasakları... Sonuç; Her ülke kendi dinamikleri ile hareket ediyor ama 3. Dalga son hız devam...’’ dedi.
‘’İNGİLTERE VARYANTI DAHA BULAŞICI DEĞİL’’
İngiltere varyantı ile ilgili ilginç sonuçları aktaran Dr. Şener, ‘’Daha bulaşıcı değil. Daha ağır hastalık yapıyor ve daha ölümcül; erkek ve 51-69 yaş arasında... Çalışmada, 2,245,263 korona pozitif, 17,452 ölüm incelenmiş...1 Eylül 2020 - 14 Şubat 2021 arasında’’ diye konuştu.
‘’AŞI ÇEŞİTLİLİĞİ OLMALI’’
Son durumda haritada renk değişimi olmadığını belirten Şener, ‘’Ülke genelinde herkes renginde kaldı. Ek düzenleme yok. Artanlar yanında azalan iller olmalı? Önlemlerin genişletilmemiş olması- gevşetelim demek değil. Aynen devam edecek. Aşı çeşitliliği olmalı; farklı tiplerde aşılar... Mutantlara etkin aşılar... Kasımdan sonra... Yerli, Milli aşı ne zaman? Belki bu yıl!
‘’AŞININ BU HASTALARA BİR ZARARI YOK’’
Long Covid ve Aşı hakkında bilgilendirme yapan Şener, ‘’Hastaların ciddi bir grubu korona sonrası da devam eden şikayet ve klinik tablolar ile geliyor, Bunlar aşı olmalı mı? Olmamalı mı? Sonuç; olunan aşıdan bağımsız, aşının bu hastalara bir zararı yok, hatta bir kısmında bu şikâyetlerde azalma meydana gelmiş...’’ diye konuştu.
‘’FRANSA VE İSPANYA KULLANIMA DEVAM EDECEK’’
Astra Zeneca aşısı bazı ülkelerde askıya alındığını belirten Şener, ‘’EMA olağanüstü bir durum olmadığını; tanımlanan tablonun aşıya bağlı olmadığını düşündüklerini ve oranın çok düşük olduğunu duyurdu...3 milyon dozda 22 hastada yaygın pıhtılaşma görüldü... Ama neredeyse hemen hepsinde zemin de zaten bir pıhtılaşma sorunu var. Fransa ve İspanya kullanıma devam edeceklerini duyurdular’’ dedi.
“İNGİLTERE 21 HAZİRANDA TAMAMEN NORMALLEŞİYOR”
İngiltere’nin 21 Haziranda tamamen normalleştiğini ifade eden Şener, normalleşme kapsamında İngiltere’nin izlediği yolları paylaştı. Şener, ‘’1. Aşama - 29 Mart- Evde Kal Kuralı kalkacak... 6şar kişilik aktiviteler açılıyor- düğün vb. Tenis, basketbol gibi dış alan aktiviteleri serbest. Okullar açık, üniversiteler için pratik uygulamalar serbest. 2. Aşama-12 Nisan-tüm dükkanlar açık- saç kesim gibi yakın temaslar dahil. Restoran ve barlar açılıyor. Alkol servisi serbest. Kütüphane, spor salonu, spalar açılıyor. Aynı evin bireyleri İngiltere içi tatile çıkabilir. Düğünler 15 kişiye kadar serbest. 3. Aşama-17 Mayıs-6 şar kişilik gruplar ev içi toplanabilir, 30’ar kişilik dış alan toplantısı ve düğün serbest- açık hava sinema ve tiyatro serbest-müze, sinema, tiyatrolar açık, çocuk oyun alanları açık, uluslarası seyahat serbest, hostel be pansiyonlar açık. 4. Aşama - 21 Haziran- tüm yasaklar kalkıyor. 5. Aşı pasaportu geliyor- ülke dışına çıkacaklar ve çalışma için zorunlu... Sonuç; salgın biter. Planlama, Uyum ve Aşı…’’ dedi.
MASKE KULLANIMI BULAŞI AZALTIYOR
Maske ve gözlemlerini aktaran Şener, ‘’ Maskeye uyum arttıkça daha çok kişi uygun maske kullandıkça bulaş skoru düşüyor. Grafikte sarıdan ... Maviye geçiyor! Kapalı alanda maske ve mesafe birlikte uygulandığında etkinlik artıyor. Açık alanda mesafenin korunduğu alanda maskenin etkiyi arttırdığı söylemek zor- çünkü RCT çalışma çok az ve yapmak zor! ABD aşılamada güvenlik sınırına ulaştığı için bazı eyaletlerde sadece açık alanda maske zorunluğunu kaldırdı- kapalı alanda devam ediyor! ‘’ diye konuştu.
’’ÜLKEMİZDE ARTIK NEREDEYSE TÜM MUTANTLAR VAR’’
‘’Ülkemizde Artık neredeyse tüm mutantlar var’’ diyen Şener, ‘’Özellikle kırmızı alanlarda! Bu nedenle maske + mesafe önemini koruyor. İş yerlerinin %50 kapasite ile çalışması ve saatler hem vatandaşları hem de iş yerlerini zorluyor... Birkaç ara çözüm olabilir; Saatler uzatılır ise; sıkışıklık azalabilir. Herkes aynı saatleri kolluyor, çünkü mesai ve dinlenme zamanları aynı... İş yerlerine havaların ve fiziki koşulların elverdiği ölçüde dışarıya genişleme imkanı - açık alanı kullanma özerkliği verilebilir; seyrelme sağlanır’’ dedi.
ABD 18 YAŞ ÜSTÜ AŞIYA BAŞLIYOR
Öte yandan Dr. Alper Şener, ‘’1 Mayıs 2021 itibari ile ABD erişkin herkese 18 yaş üstü AŞI’ya başlıyor! Darısı başımıza’’ dedi.
‘’AŞI OLAN KİŞİ VİRÜSÜ ALIP HALA YAYMA RİSKİ VAR’’
Prof. Dr. Alper Şener, “ CDC’den aşılanmış kişiler için ilk öneri demeti” diyerek bazı açıklamalarda bulundu. Şener, ‘’Tam doz aşı olanlar şunlardır; İki doz Pfizer/ Biontech veya Moderna aşısı, yada tek doz J&J aşısı olmuş kişiler. Tam doz aşı olmuş kişiler ile; kapalı alanda, maske ve mesafe önlemi almadan bir arada olabilir. Aşılanmamış düşük risk taşıyan kişiler ile bir defaya mahsus ev içi temasta; maske / mesafe uygulamadan bir arada olabilir. Asemptomatik temas durumda test ve karantinadan muaftır. Toplum içinde maske - mesafe önlemlerine uyun. Yüksek risk altında olan veya aşılanmamış bir aile üyesi olan ve ciddi COVID-19 hastalığı riski yüksek olan aşılanmamış kişileri ziyaret ederken maske takın, fiziksel mesafeyi ölçün ve diğer önleme tedbirlerine uyun. Birden fazla haneden aşılanmamış insanlarla ziyaret ederken maske takın, fiziksel mesafeyi koruyun ve diğer önleme tedbirlerini uygulayın. Orta ve büyük ölçekli yüz yüze toplantılardan kaçının. COVID-19 semptomları yaşıyorsanız test yaptırın. Sonuç; Aşı bireysel korunma için etkin, aşı olan kişi virüsü alıp hala yayma riski var- aşılı bile olsanız virüsten korunmak iyidir çünkü mutantlarda halen bazı soru işaretleri var’’ dedi.
VAKA ARTIŞINDA MUTASYON HARİTASI ÖNEMLİ
Yeni kontrollü normalleşme ardından Çanakkale’de vakalar artıyor. Artışta açılmanın etkisini değerlendiren Şener, ‘’ Artışta açılmanın etkisi var mı? Olmayabilir. Ama bunu anlamanın en iyi yolu mutasyon haritasını da görmek!’’ diye konuştu.
‘’KORUNMAYA DEVAM’’
ABD’de yatan hastalarda ölüm oranını değerlendiren Şener, ‘’ Mart 2020- %22,1 vs Ağustos 2020- % 6,5... Mutantlar öncesi... Sonuç; virüsü geç alanların yaşam şansı daha yüksek. Korunmaya devam’’ diye ifade etti.
Alper Şener, virüsün ilk ve son olmadığını ifade ederek, ‘’Bu virüs ne ilk ne de son! Artık alışmamız gereken yeni bir yaşam düzeni var’’ dedi.
Son olarak açıklanan vaka sayılarını değerlendiren Şener, ‘’Sarı - Turuncu renkli illerde ekstra dikkat önemli’’ diye konuştu.
‘’AŞI MUTANTLARIN ORTAYA ÇIKIŞ İHTİMALİNİ DE AZALTABİLİR’’
Aşılamanın mutantın yayılımını engelleyeceği yönündeki söylemler hakkında konuşan Şener, ‘’CDC'ye göre evet... Mutant virüsler=daha bulaşıcı= daha çok hastaneye yatış=daha çok ölüme sebep oluyor. Aşılama varken ve yokken yapılan iki simülasyonda; Aşı- R0 skorunu düşüreceği için- bulaş azalıyor ve sonrasında tüm parametreler azalıyor. Mutantların ortaya çıkış ihtimalini de azaltabilir’’ dedi.
‘’VİRÜSÜ DOLAŞIMDA TUTABİLME İHTİMALİ OLAN MESLEK GRUPLARI ÖNCELİĞE ALINMALI’’
‘’Aşılamada da ikinci aşamaya geçmek lazım’’ diyen Şener, ‘’Birinci aşama ölüm ve hastaneye yatış oranı yüksek olan gruptu bitti. Atak hızını düşürmek için; aktif çalışanlara ve özellikle kolluk güçleri gibi; yasaklar döneminde bile virüsü dolaşımda tutabilme ihtimali olan meslek grupları önceliğe alınmalı’’ dedi.
‘’AŞIDA AVRUPA’NIN BİRİNCİSİ İNGİLTERE ‘’
Aşı hakkında değerlendirmelerde bulunan Dr. Şener, ‘’Türkiye aşılama hızında açık ara önde... Her yüz kişiye düşen doz açısından. Avrupa’nın birincisi İngiltere 27,34 hatta diğer AB ülkelerinin toplamından fazla. Türkiye 8,64.... Ve listedeki çoğu ülkeden sonra başladık. Almanya çok ilginç aşıyı bulan ve üreten olamıyor pozisyonda
AŞI KABULÜ VE EĞİTİM DÜZEYİNİ DEĞERLENDİRDİ
Aşı kabulünün çok eğitim düzeyi ile ilgisi yok gibi...İngiltere en yüksek...Fransa aşıya da fransız %29,8’’ diyen Şener, ‘’Eskisi gibi olmayacak, ama geçmişi de özlemeyeceğiz’’ ifadelerinde bulundu.
‘’EN SAVUNMASIZ SAĞLIK ÇALIŞANLARI’’
Şener, “Varyant suş ile ilgili rehber güncellemesini aktaran Şener, ‘’Varyant suş ile enfekte hastalar tek kişilik oda da yatarak 10 gün izole edilerek takip edilecekler. İzolasyon sonuçlanması için, hastadan 10. Günde PCR alınacak- negatif çıkana kadar 48 saat ara ile yenilecek. Sonuç ve Yaşananlar; sonra hasta çıkınca hekimi SABİM’e, CİMER’e şikayet edecek. İsteğim dışında hastaneye yatırdılar/ zorla alıkonuldum. Hekimden de bunlara açıklama istenecek. Tavsiye; Tüm korona dönemi boyunca en savunmasız sağlık çalışanları. Hasta kayıtlarınızı çok iyi tutun’’ diye konuştu.
‘’NORMALLEŞMEYİ BEKLİYORUZ AMA BUNUN İÇİN DE ÇABA GEREKECEK’’
‘’Herkesin merak ettiği şeyi bende merak ediyorum’’ diyen Şener, ‘’Çanakkale gibi bir ilde neden vaka sayısı diğer kalabalık illere göre oransal olarak düşmedi sorusuna yanıt verdi. Şener, ‘’Mutant virüs, önlemlere uyum az? Sahil şeridi etkisi? Türkiye’de denize kıyısı olan neredeyse tüm illerde içeridekilere göre oran yüksek. Her ikisi birlikte? Sonuç; Normalleşmeyi bekliyoruz ama bunun için de çaba gerekecek’’ dedi.
RİSK ANALİZİ
Şener, koronavirüste risk analizini paylaştı. Şener, ‘’Normalleşme sürecinde ilk adımlar. Sağlık Bakanlığı açıklamasına göre Yüz binde 10’un altında vaka görülen iller “düşük riskli“, 11-35 arası vaka olan iller “orta riskli“, 36-100 arası vakası bulunan iller “yüksek riskli“, 100’ün üstünde vaka seyri görülen iller ise “çok yüksek riskli” şeklinde ifade etti.
Hülya Öz