Prof. Dr. Alper Şener, Çanakkale’de Korona virüs konusunda önemli açıklamalar ve uyarılar yaparak vatandaşa bilgi vermeye devam ediyor. Korona virüs hakkında yeni bilgileri ve güncel gelişmeleri paylaşan Şener, Çanakkale için son gözlem ve önerilerini paylaştı.
Çin’in Wuhan kentinde başlayıp tüm dünyaya yayılan ve ülkemizde 31 binden fazla kişinin hayatını kaybetmesine neden olan korona virüs can almaya devam ediyor. Korona virüs hakkında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, Çanakkale için gözlem ve önerilerini paylaşarak,‘’ Toplu taşımada yolcu sınırı yeniden uygulanmalı. Karantina için yurt vb alanlar kullanılmalı. Lütfen filyasyon ekiplerine doğru bilgiler verin. Elinize market poşeti alıp ev ziyareti yapmayın. Erken tanı- tedavi çok önemli; zamanında işlerinizi erteleme pahasına şikâyetiniz var ise hemen sağlık kuruluşuna başvurun! Bütün toplantılarınızı erteleyin, hepsini yapmayın. Dışarıdaki işinizi olabildiğince kısa sürede bitirip evinize dönün. Kordonda kalabalıklaşmayın. Bana bir şey olmaz demeyin olan hepimize oluyor’’ dedi.
AŞI ÇEŞİTLİLİĞİ KAFA KARIŞIKLIĞI YARATTI
Artık koronavirüs aşı randevularında aşı seçimde de mevcut. Dileyen vatandaşlar sinovac, dileyenler ise Biontech aşısı olabiliyor. Öte yandan bu çeşitlilik ise vatandaşların kafasında kafa karışıklığı yarattı. ‘’Korona servislerinde çalışanları lütfen birisi dinlesin’’ diyen Alper Şener, ‘’Hey gidi hey...
Aşı gelir mi derken? Sinovac mı? Biontech mi? diye sorular geliyor’’ dedi.
‘’CANLI AŞI ÖNERİLMİYOR’’
‘’Türk Nöroloji Derneğinin Covid 19 aşılaması ile ilgili önerilerini paylaşan Şener, ‘’ MG, GBS, ALS, kalıtsal PNP için bir sakınca yok. Canlı aşı önerilmiyor. Biyolojik ajan kullanılacak ise aşı 2 hafta sonra olunmalı’’ diye konuştu.
‘’YENİ ÖNLEMLERİN OLUMLU ETKİSİ OLACAKTIR’’
Şener, ‘’Cumartesi yasağını; cuma akşamına kadar dışarıda gezebiliriz gibi algılamayın. Yeni önlemlerin olumlu etkisi olacaktır. ama bunu kademeli kapanma gibi algılayın, istenildiği gibi olmaz ise... devamı mutlaka gelir. Aşının etkisini sahada görüyoruz; aşılanmayan gruptan 40-60 yaş arası hasta daha çok. Varyant virüs çok bulaşıcı- kapı arasında 1 dk görüşme ile virüsü alan hastalar var.. çok ama çok dikkat. Dipnot; aynı evde olupta enfekte olmayanlar, daha önce aseptomatik enfeksiyon geçirenler çıkıyor. Şehir efsanelerine inanmayın’’ dedi.
‘’HERKES ÜSTÜNE DÜŞENİ YAPAR İSE, BU İŞ BİTER’’
‘’Aşılamayı yaygınlaştırırken, önlemlere uyumu arttırmalıyız’’ diyen Alper Şener, ‘’ Ramazan ayını iyi değerlendirebiliriz. İki ay yoğun önlem ve aşı ile kontrol altına alabiliriz. Toplumsal mutabakat şart. Herkes üstüne düşeni yapar ise, bu iş biter’’ dedi.
‘’TOPLUMSAL MUTABAKAT ŞART’’
Açıklanan son renkli risk haritası koronavirüste gelinen tabloyu gözler önüne serdi. Tabloya göre Türkiye’nin yüzde 80’i kırmızıya boyandı. Alper Şener, ‘’Türkiye kırmızı oldu. Seyahat yasağı gerekli mi? Zaten illerdeki hasta oranları eşit olduğu için buna gerek yok. Kapanmalar genişletilmeli mi? Bu aşamada konuşulabilir ama, DSÖ'nün 27 ülkedeki analizine göre yasaklara uyum iyi olduğu ülkelerde işe yaramıyor...bizdeki uyumu iyi değerlendirmek lazım. Hafta sonu cumartesi yasağı işe yarar mı? Eğer son dakikaya kadar dışarıda kalırsak yaramaz. Toplumsal mutabakat şart. Yasaklara herkes farklı tepki veriyor. Bilgilendirme, şefkat ve ikna daha etkili olur. Sadece hafta sonu yasağı işe yarar mı? Yarar ama el birliği ile askerdeki çarşı iznine çevirmezsek’’ diye ifade etti.
AŞI SIRASI TARTIŞMASI
Aşılama sırası hakkında konuşan Şener, ‘’Tartışılan önemli konulardan biride; şu önce aşılandı? Ben niye bekliyorum? Sade vatandaşın bunu sorması normal, çünkü bunun gerekçelerini bilmiyordur. Ama bu konuda uzmanlığı olanların bunu gündeme taşımasını ya bilgi eksikliğine ya da başka şeylere bağlıyorum. Sonuç, Bakanlığın belirlediği sıralama doğru Tüm Dünya’da öncelikler böyle belirlendi. çünkü bilimsel... İngiltere Politize olmadan, sağlık politikaları hakkında görüş belirtirsek, birbirimize daha faydalı oluruz’’ dedi.
‘’SAĞLIK PERSONELİ TÜKENDİ, MORAL MOTİVASYON BİTTİ’’
Koronavirüsle mücadelede hata yapılan noktaları değerlendiren Şener, ‘’Kişisel tespitlerim; Önlemlere uyum az. Maske dedikçe hala gerçekten koruyor mu? diyenler var! Alan dışı hekim dışı herkes korona uzmanı oldu! O kadar ki; kimse yadırgamıyor? Gayet normal görüyor! Herkesin fikri var! Bu da gerçek bilgiyi süzemeyen toplumda inandırıcılığını yitirdi. O kadar ki PCR testini bile sorgulayan bir grup çıktı ortaya! Pozitif vaka/ hasta tanımında ki karmaşa güveni sarstı. Artık herkes her şeyi sorguluyor. Kelle paça hariç. Sağlık personeli tükendi, moral- motivasyon bitti. Filyasyon gibi çok zorlu bir süreçte ne yazık ki sağlık personeline doğru bilgi akışı yapılmaması, işimizi çok zorlaştırdı. Aynısını vatandaş yaptı. Aşılar ile ilgili kesinliği olmayan bilgiler ulu orta tartışıldı. Aşılara güven sarsıldı. Hala kafasında soru işareti olanlar var’’ diye konuştu.
‘’SALGIN VAR VE HASTALIK GERÇEK’’
Şener, ‘’Önlemlere toplumsal mutabakat ile tam uyum şart; maske +mesafe+el hijyeni...kapalı- kalabalık alandan uzak durun. Şikayetiniz var ise- PCR testinizi yaptırın ve temaslı takibi için doğru bilgi verin. Aşı sıranız gelince, randevunuzu alın ve aşınızı yaptırın. İşin şakası yok. Salgın var ve hastalık gerçek. Bunu ancak birlikte hareket ederek yenebiliriz’’ dedi.
ÇANAKKALE AŞILAMA ORANINDA BİRİNCİ
‘’Vaka sayıları artmaya devam ediyor’’ diyen Şener, ‘’Türkiye’de aşılama oranı % 10.22 Çanakkale aşılama oranında birinci %18.24. Ha gayret olacak bu iş!’’ şeklinde konuştu.
‘’ÖNLEMLERE UYUMUN İYİ OLMADIĞI ÜLKELERDE KAPANMA İŞE YARIYOR’’
Kapanmanın ne kadar etkili olduğu hakkında gömrüşlerini belirten Şener, ‘’Yirmi yedi ülkenin kapanma periyotları- öncesi ve sonrası şeklinde incelenmiş. İlginçtir, kapanma sonrası hastalık R skoru; düşüyor...ama prevelans ve mortalitede belirgin değişim olmuyor! Yorum, önlemlere uyumun iyi olmadığı ülkelerde kapanma işe yarıyor uyum iyi ise belirgin fark yok’’ dedi.
BREZİLYA’DA ÖLÜMLER KORKUTUYOR
‘’Virüs ölümcül değil diyenlere gelsin’’ diyen Şener, ‘’Meksika sessiz sedasız covid 19 ölüm rakamlarını güncelledi...321,000 olarak...test pozitif vaka sayısından % 60 fazla... Yakında Brezilya’dan da benzer bir güncelleme gelecektir’’ diye konuştu.
‘’KENDİ AŞIMIZI HIZLA ÜRETMELİYİZ’’
Aşı dağılımı hakkında da konuşan Şener, ’’Üretilen İç ve Dış piyasaya aşı dağıtımı İngiltere ve ABD hiç tamamen kendine çalışıyor. Çin’de yavaş yavaş iç piyasaya kaymaya başladı... Bu tabloya göre Kendi aşımızı hızla üretmeliyiz’’ dedi.
‘’AŞILARDA İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLI BİR MADDE YOK’’
Şener, ‘’Korona diye bir hastalık var, ne yazık ki salgın gerçek. PCR testi tanı için güvenli ve geçerli bir testtir...sadece bu test ile tanı koymuyoruz üstelik. Tedavisi zor ve zahmetli, ölümcül bir hastalık ile uğraşıyoruz...sonuç garantili değil. Varyant virüsler daha bulaşıcı, bazıları daha ölümcül...gençleri de hastalandırmaya başladı. Aşılarda ki insan sağlığına zararlı bir madde- molekül- gizli güç vs yok. Maske- mesafe- el hijyeni sihir değil ama işe yarıyor...maske insan sağlığına zararlı değil. Salgını kontrol altına almazsanız ekonominiz daha kötü olacak...sağlığını kaybedip zengin olmaktansa, fakir ama nefes alabiliyor olmak iyidir’’ dedi.
‘’HIZLANMAMIZ LAZIM’’
Aşılamada hızlanmak gerektiğini belirten Şener şu ifadeleri kullandı; ‘’Yapılan toplam doz yaklaşık 14,5 milyon - başlangıçtan beri yaklaşık günde 234bin kişi aşılanmış. Aşılaması tamamlanan yaklaşık 6,3milyon nüfusun yaklaşık % 7,53’ü. Bu hızla nüfusun % 70’inin aşılanması 442 gün alıyor - 12 Haziran 2022’ye kadar. Sonuç; Hızlanmamız lazım’’ dedi.
Şener, aşı sonrası seroloji hakkında konuştu. Şener, ‘’ Aşılama sonrası gerekli değil şimdilik. Eğer yapılacak ise; IU/ mL ve BAU/mL cinsinde sonuç verip; S1+ N proteinine bakanlar en makbulü. COI değeri ve sadece N proteini bakanlar pek tercih etmemek lazım. Baktırdınız? Yorumu zor! Pozitif; güven hissi ve önlemleri gevşetme vb soru ve sorunları birlikte getiriyor. Negatif; aşı etkili değil demek değil; hücresel bağışıklık durumunda var’’ dedi
‘’TÜRKİYE VARYANTININ SADECE ADINI KOYMAK KALMIŞ’’
Yerli ve milli varyantın var olup olmadığı hakkında görüşlerini paylaşan Alper Şener, ‘’ İzmir Biomedicine Genome Center’in yaptığı mutasyon değerlendirmesine göre- Türkiye’de varyant ortalaması %10.18...Dünyada ise bu oran %8.01...Afrika varyantını in olduğu coğrafyada %8.47...Brezilya varyantının olduğu coğrafyada %9.32. Türkiye’de ki mutasyon yükü bu kadar yüksek iken Türkiye varyantının sadece adını koymak kalmış diye düşünüyorum. Bunun pratik sonucu nedir? Derseniz! Bu varyant - var ise- daha da bulaşıcı olabilir; ki şu andaki durumu daha iyi açıklar. Ek önlemleri almak gerekir, hastalık yükü vs azaltmak için. Yerli aşı çalışmalarında dikkate alınması gereken bir ayrıntıdır’’ dedi.
‘’VARYANT VİRÜSLER DOLAŞIMDA BASKIN HALE GELDİ’’
Koronavirüste Türkiye varyantı olabileceğinin altını çizen Alper Şener, ‘’Vaka sayıları artmaya devam edecektir. Yaş grupları değişti, genç erişkinlere kaydı... Çocuklarda da olgular yaygınlaşmaya başladı. Aşılama popülasyonda %75'i bulmadıkça tüm yasakların kalkması olası görünmüyor. Varyant virüsler dolaşımda baskın hale geldi... Türkiye varyantı olabilir’’ diye konuştu.
‘’İNGİLTERE İNAKTİF AŞIYA DÖNÜYOR”
“İngiltere inaktif aşıya dönüyor” diyen Şener, ‘’Hangi aşı tipi daha iyi diye çok tartıştık ama, Avrupa’da çok ilginç şeyler oluyor. Pfizer-Biontech; mRNA aşıları nerdeyse karaborsa. Astra Zeneca, daha yaygın kullanılmaya başladı ama Birden bir şey oldu. Valneva geldi gündeme. Valneva inaktif virüs aşısı- o eleştirilen “Çin” ile aynı yani ve İngiltere üretime başladı tüm AB ülkelerinde buna bel bağladı. İlk tabii ki üretici İngiltere alacak 60milyon doz bu sene ve 2025 yılına kadar 190 milyon doz. AB ülkelerine de 2021 içinde 60 milyon doz taahhüt edilmiş. Üretim süreci dikkatimi çekti. Eylül 2020’de start verilmiş. 2021 içinde teslimat. Darısı başımıza’’ dedi.
‘’TEK DOZ OLMASININ ALTINI ÇİZMEK LAZIM’’
Aşılar hakkında değerlendirmelerde bulunan Şener, ‘’Efficacy-etkinlik-şartları kendimizin belirlediği durumda test etmek, Effectiveness- Etki-Gerçek yaşam verisidir. Peki etkinlik çalışması nasıl yapılır? Gruplar seçilir. Aşı uygulanır (bir grup aşı-diğer grup plasebo), sonrasında bu gruplar takip edilir. Bazı laboratuvar testler yapılır- antikor gibi (her deneğe yapılmaz). Takip süresi en ideali iki kuluçka dönemi olmalıdır… Örnek korona için 28 gün. Takip süresinde aşı olan ve olmayanlarda hastalık oranı kıyaslanır; semptomatik hastalık gelişmesi/hastaneye yatış gerektiren hastalık/yoğun bakıma yatış gerektiren hastalık/ölüm ve yan etkiler kayıt altına alınır. Bu iki grupta (aşı olan ve olmayanda) oranlama ile etkinlik ortaya çıkar. Buradaki en kritik şey takip süresiydi. İki Kuluçka dönemi idealdir. Pfizer/Biontech- 2 doz sonrası 7. Gün. Moderna; 2 doz sonrası 14. Gün. J&J/ Jahnsen – tek doz sonrası hem 14. gün hem de 28. Gün. Sputnik – 2 doz, ama ilk doz sonrası 21. gün ve ikinci sonrası 18.gün. CoronaVac-2 doz, son dozdan sonra 14. ve 28. Gün. Sonuç; Tüm bu aşıların takip süreleri ortak olmadığı için rakamsal olarak duruma bakmak çok akılcı değil tek doz olması, ucuzluğu, saklama koşullarının (4-8C) olması, varyantlara etkinliği gösterilmiş olması vb sebepler ile sanki vektöryel aşılar (Sputnik, J&J vb ) daha akılcı gibi görünüyor. Tek doz olmasının altını çizmek lazım, bir defada yaygın kitlesel aşılama açısından’’ dedi.
‘’TÜRKİYE VARYANTI YOKTUR DEMEK, ÇOK İYİMSERLİK OLUR’’
Uyarına devam eden Şener maske ve mesafe ve hijyen tedbirlerinin elden bırakılmamasını belirterek, ‘’İngiltere varyantı yanında Güney Afrika ve Brezilya varyantları da yayılmaya başladı’’ diye konuştu. Şener, ‘’Daha bulaşıcı, yaş gruplarında değişim var. Çocuklarda da İngiltere deneyimi bunu destekler tarzda ağır seyreden olgular başladı. Aşılı veya hastalığı atlatmış bile olsanız bu varyantlar sizi hastalandırma kapasitesine sahip. Türkiye varyantı var mı? Japonya'dan Brezilya'ya kadar farklı coğrafyalarda değişik varyantlar tanımlanıyorken; Türkiye varyantı yoktur demek, çok iyimserlik olur. Kısıtlama gelir mi? Zaten bu hızla çok kişi karantinaya ayrılarak sokaktan uzak kalacak. Aşılar arasında fark var mı? Biontech vs Sinovac koruyuculuk rakamları farklı ama Biontech'de bir bias var ki ilginç - faz3'de izlem süresi iki inkibasyon süresi değil rakamsal fark bundan olabilir’’ şeklinde ifade etti.
Konuşmasına devam eden Şener, ‘’Korona virüsleri özel kılan bir yetenek; çok iyi bilinen bazı RNA virüslerinde var- HIV, Rhinovirüs, influenza vb. Bu hata düzeltme kapasitesi virüste mutasyonda rol alıyor ve yaşamını devam ettirmesini sağlıyor. SARS CoV’de de vardı ama kayıp oldu hatırlatsanız peki nasıl? Genetik yapıdaki “ExonN” bölgesi bu hata düzeltme ile virüs için ölümcül mutasyondan koruyor... bu bölge SARS’da kaybolunca virüste ortalıktan kayboldu. Dışarıdan ilaç ile Covid 19’da var olan ExonN aktivitesi bozulup virüs bir tür intihara zorlanabilir mi? Evet, Tedaviler arasında bunu yapabilenler hangileri? Remdesivir, Favipravir, Hidroksisitidin, Sofosbuvir’’ dedi.
Hülya Öz