Koronavirüsle mücadelenin başından beri kentlileri koronavirüs hakkında bilgilendirmeye devam eden Prof. Dr. Alper Şener, kentteki yüksek vaka sayısına rağmen bazı vatandaşların tam kısıtlama öncesi tedbirlere uymadığını belirtti. Şener, ‘’Kapanırken yaymasak iyi olacak’’ dedi.
Koronavirüs ülkemizde Mart ayından beri can almaya devam ediyor. Çanakkale’de salgının başından beri halkı bilgilendiren ve Dr. Alper Şener, salgının boyutunu hem Türkiye genelinde hem de Çanakkale özelinde değerlendirmeye devam ediyor. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, tam kapanma öncesi oluşan yoğunluğa dikkat çekti. Sonuçları ilerleyen günlerde çıkacak tam kapanma öncesi yoğunluk için Alper Şener, ‘’Kapanırken yaymasak iyi olacak’’ ifadelerini kullandı.
‘’EĞER TAM UYUM OLUR İSE BU SON TAM KAPANMA OLABİLİR’’
Şener, tam kapanmada tedbirlere uyulursa son kapanma olabileceğini söyleyerek, ‘’Eğer tam uyum olur ise bu son tam kapanma olabilir. Vaka sayılarında düşme devam edecektir, ama ilk bir hafta ağır hasta sayısında ve ölümde çok değişme olmayacaktır. Çünkü bu hastalara ikinci haftayı sıkıntılı geçiriyor. Üç hafta sonunda, 5binli rakamlara iniş olamayabilir, bekleyip göreceğiz. Sputnik aşısının gelmesi çok önemli; üreticisi olmadan üç farklı teknolojide aşıyı seçeneğe koyabilen ülke sayısı çok az. Aşılarda ki olası yan etkiler çok speküle ediliyor. Aşılanmışlarda gördüğümüz tablolar daha hafif oluyor...tek çıkış yolu şimdilik bu, çünkü ilaçlar konusunda hala elimiz kolumuz bağlı’’şeklinde ifade etti.
‘’5 BİNLİ RAKAMLARA İNİŞ EĞER OLUR İSE ÇOK İYİ’’
Tam kapanma ile Türkiye’nin nasıl etkileneceği hakkında konuşan Şener, ‘’Günlük vaka sayısı azalmaya devam edecektir. İlk hafta ağır hasta sayısında ve ölümde azalma beklemiyorum. İkinci haftada da düşme daha belirgin olacak, ama 5 binli rakamlara iniş eğer olur ise çok iyi. Şehirler arası da kapandı, ama şimdiden bunu aile ziyaretleri ve tatil olarak değerlendirmeyi düşünmek hata olur. Sputnik V aşısı Türkiye’ye geliyor, çok iyi gelişme. Üç farklı tipte aşının olması, seçim yapılabilmesi başarıdır’’ dedi.
‘’Sputnik V aşısının Türkiye hakları Viscoran firmasına aitmiş’’ diyen Şener, ‘’Üretimi ise CinnaGen İlaç’ın Çerkezköy Organize Sanayi Bölgesindeki fabrikasında gerçekleştirilecekmiş. Firma Ocak 2020’de biyoteknolojik ilaç üretimi, Mart 2020’de de Sputnik V aşısı dahil Adenoviral vektör bazlı aşı üretimi için GMP sertifikasını almış bulunmakta. Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (RDIF) ve Viscoran, teknoloji transferi antlaşması imzalamış.
Şener, ‘’Sosyal medyada çok ilginç bir “entellektüel” ve “ bilimsel” troll grubu türedi’’ diyen Şener, “Sıtma ilacı verdiler” deyip “Ivermektin ( parazit ilacı) denensin” diyen. “Steroid veriyorlar” deyip “kolşisin neden verilmiyor” diyen. Faz 3’ü bitmiş aşılara güvenmeyip; bağışıklık için X maddesini için diyen. Boşa dememişler, ”yarım hoca dinden, yarım hekim candan” eder diye’’ konuştu.
HER 3 HASTADAN BİRİ İSTANBUL’DA
Özellikle 3 büyük il için özel aşılama programı yapılmasını öneren Dr. Şener, ‘’İstanbul’u hızla aşılamak lazım. Türkiye’de her 3 korona hastasından biri İstanbul’dan’’ dedi.
‘’BU YAZ BOL BOL AŞI YAPACAĞIZ GİBİ DURUYOR’’
Kısmi kapanma ile birlikte vaka sayısında kayda değer düşüşler olduğunu belirten Şener, ‘’Günlük vaka sayısı yaklaşık %30 azaldı. Ancak halen istenilen düzeyde değil, halen ağır hasta sayısı ve ölüm artıyor. Aynı yasakların devamı veya ek kapanmalar olabilir, çünkü işe yaradı görünüyor veya ek tedbirler ile devam etmek akılcı. Sputnik V aşısı Türkiye'ye geliyor...hatta ortak üretim planlanıyor çok iyi gelişme çünkü şu anda artık üç silahşör'ümüz olacak. İnaktif aşı (Sinovac), mRNA (Biontech), vektör aşı (Sputnik V) zaten bu teknolojilerin tamamında aşı geliştirme çalışmalarımız devam ediyor. Aşılamada ramazan ayı sonrası bir şahlanış olacaktır. Şuan da %10'lardayız bunun temmuz sonuna kadar %50-60 bandına çıkacağını düşünüyorum. Bu yaz bol bol aşı yapacağız gibi duruyor. Çift doz aşı olanlara tek doz hatırlatma dozu içinde hazırlık yapmak lazım. Sonbahara ‘’ dedi.
‘’ARTIŞ HIZININ AZALMASI, İYİYE İŞARET AMA SEVİNMEK İÇİN ÇOK ERKEN’’
Şener, ‘’Günlük vaka sayısı hızlı düşmeye devam ediyor. Ağır hasta sayısı artıyor, ölüm sayısında, test pozitiftik oranıda. Bir kaç günlük değerlendirme çok sağlıklı değil. Haftalık ortalama vaka sayısı Şubatta 7bin civarı iken Nisanda 50bin artış çok fazla. Şubat üçüncü haftada test pozitiftik oranı %6’lardan %19’lara gelmiş. Sonuç; artış hızının azalması, iyiye işaret ama sevinmek için çok erken’’ diye konuştu.
‘’YENİ VARYANTLAR ÇIKACAKTIR’’
Hindistan Varyantı hakkında konuşan Şener, ‘’B1.617 ikili mutasyon L452R ve E484Q. Mart 2021’den sonra Hindistan’da günlük vaka sayılarında ciddi artış oluştu. Günlük 300bini zorlayacak gibi. Şimdilik izlem altında ama ön bilgiler aşıdan kaçabilecek bir suş olduğu yönünde. Bu arada Hindistan kendi aşısı üretiyor. 120 milyon doz yapmış ama bu nüfusun ancak %10’u. İngiltere ve Fransa’da görülmeye başlandı. Sonuç; dolaşımdaki virüs yükü düşmedikçe yeni varyantlar çıkacaktır’’ diye konuştu.
VEKTÖR AŞILARA BAĞLI PIHTILAŞMAYI KONUŞTU
Vektör aşılara bağlı pıhtılaşma son günlerde çok konuşulan konulardan oldu. Dr. Şener, bilgilendirmelerine devam ederek, ‘’İlk AstraZeneca'da duyduk. Hemen ardından J&J'da uyarı geldi. İkiside farklı içerik olsa da tesadüfi olamayacak bir ilişki olabilirdi nitekim sebebi kısmen anlaşıldı. Astra Zeneca(şempanze adenovirüs) için hem FDA, hem de EMA uygulamayı askıya aldı, J&J (rAd26)için biraz farklı FDA aşı propetüsüne uyarı ile uygulamaya devam dedi. VITT- Vaccine-Induced Immune Trombotic Trompcytopenia 60 yaş altında, aşıdan ortalama 5-20 gün sonra oluşan pıhtı tıkaçları özellikle beyin damarları (60 kişi)ve dalakta(24 kişi) yerleşmiş. Sebep ise oluşan IgG tipinde antikorların katyonik platelet kemokin, platelet factor 4 (PF4; CXCL4)'ü aktive etmesi. Trombositlerin damar yüzeyinde birikmesi. Benim çok ilgimi çekti. Çünkü Sputnik V'de Ad26 ilk doz...21 gün sonra ikinci doz Ad5 içeriyor’’ dedi.
YOĞUN BAKIMA YATIŞ YARI YARIYA DÜŞTÜ
Türkiye'den çalışmaları da aktaran Dr. Şener, ‘’Faviprevir'in tedavi protokolüne eklenmesi sonucunda Yoğun bakıma yatış %24'den %12'ye... Entübasyon (solunum cihazına bağlanma) %77'den %66'ya düşmüş’’ diyerek paylaştı.
MART- NİSANDA ÖLÜMLER HENÜZ 9.103
Şener, ‘’Covid 19 Türkiye 3. Zirveye Koşar Adım diyerek koronavirüste üçüncü pikte olduğumuzu belirtti. ‘’Birinci; 2020-Mart-Nisan. Toplam Ölüm 3.174. İkinci; 2020- Kasım- Aralık. Toplam Ölüm 10.628. Üçüncü; 2021-Mart – Nisan, daha bitmedi Toplam Ölüm 9.103’’ dedi.
‘’DAHA PİKE ULAŞMAMIŞ OLABİLİRİZ’’
Türkiye’nin koronavirüste gidişatını değerlendiren Şener, ‘’Günlük hasta- ölüm sayısı ne yazık ki artacak 21 Mayısa kadar. Daha pike ulaşmamış olabiliriz. Hastane yatak sayısı ve yoğun bakım yatağında sıkıntı görünmüyor...ama solunum cihazı ihtiyacı mevcudun üstüne çıkabilir. 21 Mayıs’a kadar. Ve tabii ki neden böyle oldu? Çok basit bir istatistik. Salgını kontrol altına almakta kullanılan maske uygulamasına istenilen uyum oranı - % 94-96. Bizde en yüksek olduğu zaman % 88’miş. Şubat 21’den sonra uyum düşmeye başladığında hasta sayısında da artış olmuş. Sonuç; hep dediğim gibi. Türkiye’nin salgın ile mücadele planında/ yasak ve kısıtlamalarda sorun yok! Uyum sorunu var. Aşılama hızımızı arttırma durumunda bu senaryo değişebilir’’ dedi.
AŞILARI DEĞERLENDİRDİ
Aşıların etkinliği hakkında konuşarak değerlendirmelerde bulunan Dr Alper Şener, ‘’Sputnik - V Aşısı Viral vektöriyel bir aşı- Astra Zeneca ve J&J gibi, diğerlerinden farkı iki adenovirüs içermesi- önceden olan adenoviral immüniteyi yenmek için... Ad26 ve Ad5 içeriyor- adenovirüs- 21 gün ara ile veriliyor. İlk dozda T hücresel yanıt, ikinci dozda booster etki hedef...etkinlik diğerleri arasında oldukça iyi. Astra Zeneca - %76, J&J - % 85.4, Sputnik %92, Moderna- % 94,1, Biontech- %95, Sinovac - % 51- % 91 arası. Erken kullanım onay yaklaşık 60 ülkede var... Ama halen EMA ve FDA onayı yok... Avrupa Birliğinde bir hareketlilik var, çünkü aşı sıkıntısı var. Varyant etkinliğinde en önemli nokta olan aşıdan kaçabilme - E484K mutasyonu olanlara etkisinin iyi olduğunu gösteren çelişkili çalışmalar var...Ama şu net; İngiltere varyantında etkin, Brezilya varyantında da benzer sonuçlar ama G. Afrika sınırda zaten hepsinde benzer sonuçlar var. Saklama koşulları ; -18C yeterli. Belirgin yan etkisi yok, tartışmaya açık’’ dedi.
SAHADAN GÖZLEMLERİNİ AKTARDI
Pandemi başından beri sahadan gözlemlerini aktaran Şener, ‘’Sayın hastalarımız, Tocilizumab gibi ilaçlar için hasta onayı rutin alınıyor... Bu ilaç deneme ilacı değil. Oksijen almayı reddetmeyin... Caiz ve orucu bozmaz. Ne günlere kaldık ya…’’ diye ifade etti.
‘’AŞI TEREDDÜDÜ NEDENİYLE AŞILAMA HIZIMIZ YAVAŞLADI’’
Şener, Ramazan ayı ile birlikte aşı hızında bir yavaşlama olduğunu belirtti. Açıklamalarda bulunan Şener, ‘’Aşı randevularının her şeye rağmen, ramazandan sonra artacağını düşünüyorum, aşı tereddüdü nedeniyle aşılama hızımız yavaşladı. İkna yolunun çok etkili olmayacağını düşünüyorum, yola devam etmek lazım. Aşılama virüsün dolaşımdaki hızını kesecek-mutasyon azalacak. Üç büyük şehir temelli özel aşılama ve özel önlem şart... Çünkü buralarda toplu taşımada bunu engellemek mümkün görünmüyor’’ dedi.
AŞILAMA HIZIMIZI ARTTIRMALIYIZ
Salgında ki durum hakkında konuşan Şener artışın hala devam ettiğini sözlerine ekleyerek, ‘’Hala artış devam ediyor. Tam kapanma kesin çözüm mü? Yapabilen üç ülke oldu... Çin, Tayvan, Kore... Süre çok önemli 60 gün, çok zor. Aşılama hızımızı arttırmalıyız. Türkiye varyantı olabilir mi? Hindistan'a kadar farklı varyantlar...varyantın varyantı oldu ise...bizim içinde olası. Önlemler yetersiz mi? Önlemler standart, uyum kötü artış sebeplerinden biri bu. Dezenformasyona izin vermemek lazım’’ şeklinde konuştu.
Dr. Alper Şener, ‘’Sosyal medyada hızla yayılan bir mesaj hakkında konuşarak, mesajdaki içeriklerin doğru olmadığını ifade etti. Şener, ‘’Çok önemsemiyorum ama bir akademisyen arkadaşım ve teyzemde aynı mesaj atınca bir kaç şeyin üstünden geçmekte yarar var. Bakteriler hem DNA, hem RNA içerir. Bu bir RNA virüsü... Radyasyona uğramış bir bakteri değil! Bunu ayırt eden teknolojide 60 yıldır var! Korona virüsten ölenlere taa salgının başında otopsi vs yapıldı... Bunu ne ilk İtalyanlar ne de Ruslar yaptı. Virüs izole edildi ki; aşısı yapıldı. 5G diye bir gizli teknoloji ve sır yok. Sağlık Bakanlığının uyguladığı tedavi protokolünde zaten yer alan kan sulandırıcılar kullanılmaya başlayalı yıl oldu. Virüsün pıhtılaşmayı tetiklediğini sağır sultan duydu. Çok “Avengers” veya “Dünyayı Kurtaran Adam” izlemeyin... Bu Mesajlar ilk İtalyan bilim insanları diye dolaşıyordu baktılar kelin ilacı olsa başına sürer. Şimdi de Rus araştırmacılar… Adamlar aşıyı buldu 22 ülkeye satıyor. Aşılarınızı olun kendinizi koruyun, hastalanırsanız ilaçlarınızı alın’’ diye uyardı.
İLAÇLAR HAKKINDA UYARDI
İlaçlar hakkında da bir uyarıda bulunan Şener, doktorların uygun gördüğü ilaçları almak gerektiğini belirterek, ‘’Tıpta ilaçlar adet ile değil doz hesabı ile verilir. İçtiğiniz tablet sayısı fazla diye dozu fazla sanmayın’’ dedi.
‘’HIZI KESMEK İÇİN %30’U AŞI İLE BULUŞTURMALIYIZ’’
Her geçen gün vaka sayıları artış gösterirken Alper Şener, ‘’Vaka artış hızını kesmek için hızla aşılama lazım. Şu anda nüfusun yaklaşık %10’u aşılı. Hızı kesmek için %30’u aşı ile buluşturmalıyız. İstanbul öncelikli- üç büyük şehir/ vaka yoğunluğuna göre özel aşılama kampanyası vaka artış hızını keser!’ dedi.
Bünyamin Nami Tonka