Geçtiğimiz yılın Mart ayından beri can almaya devam eden Koronavirüs hakkında salgının başından beri halkı bilgilendiren Dr. Alper Şener, salgının boyutunu hem Türkiye genelinde hem de Çanakkale özelinde değerlendirmeye devam ediyor.
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, ‘’İstanbul'da açılan aşı randevularının ancak dörtte biri doluyor. Filyasyon ekipleri gibi aşı ekipleri kurulabilir. yerinde aşı. Çünkü bu gelen aşıların hepsi bir milli servet. Saklanması da maliyet. Aşılamada yaş sırasını artık kaldırmak akılcı olabilir. Çünkü çalışan kesim aşı olmaya istekli, kararsızı ikna etmek için zaman kaybına gerek yok-istekliye yönelmek lazım. Normalleşmede neler olabilir? Açık havayı kullanmak lazım. Parklar, bahçeler, sahiller. Mesafenin korunamadığı açık alanın kapalıdan farkı yok, maske mutlaka halen kritik. Restoran, kafe gibi alanlar açılacak ise açık alanda müşteri kabulü özendirilmeli, %50 doluluk oranı sahada çok işlemiyor. Aşılanmış grup için seyahat ve tatil engeli olmaması düşünülebilir ama hala %14 aşılanma imkanı bulduğu için iyi değerlendirmek lazım. Örneğin oteller rezervasyon için aşılanmış olma zorunluluğu getirebilir? Gelen tüm aşıları yaygın bir defa da yapmak ve iki doz arasının açılması akılcı örnekleri var. 6-12 hafta açan ülkeler oldu. Bir defada 30 milyon kişinin aşılanması vaka sayısının ciddi düşmesini sağlar. Bu sadece bir ayda yapılabilir, hayal değil’’ dedi.
‘’HAFTALIK DEĞİŞİM ÖNEMLİ’’
‘’Vaka sayılarında günlük dalgalanma olabilir’’ diyen Şener, ‘’Haftalık değişim önemli. Düşüyor ama düşmeye devam etmesi Aşılanma hızımıza bağlı. Yüz binde 50 altına inmemiz için aşı randevuları açıldı, ama 'bekliyoruz nerde? ' diyenlerden ortada yok. Yaz ayındaki aşılanma hızının artması halinde normalleşme devam eder. Aşılanmayanlara kısıtlama çok tartışılıyor. Tıbbi anlamda uygun ama işin; sosyolojik, özgürlük, hukuki yönü benim bilgi alanım dışında eminim buna da bir çözüm bulunur’’ diye konuştu.
‘‘KARMA AŞI OLABİLİR’’
Biontech aşısı hakkında konuşan Şener, ‘’Gebe ve emzirenlerde de güvenli olduğu gösterildi. Gıda, besin, arı vb. alerjik durumlarda tanımlanmış bir risk faktörü yok. Milyonlarca doz yapıldı- alerjisi olan ve olmayanlarda fark yok. Yan etkileri; iğne yapılan yerde ağrı, hassasiyet vb- sistemik olarak ateş vb olabiliyor ancak bunlar geçici. Kısırlık vb söylemlerin hepsi bilimsel dayanaktan yoksun. Covid 19 hastalarında sperm sayısı azalanlar var; şimdi bu korona kısırlık yapıyor demek mi? değil tabii ki. Biontech sonrası 9. ay, sinovac sonrası 6. ay hatırlatma dozu gerekecek gibi görünüyor- makalelerden- her yıl yapılması gerekebilir. Karma aşı (grip+korona) olabilir ama çalışmalar devam ediyor’’ şeklinde konuştu.
‘’DÜŞÜŞ HIZI YAVAŞLADI AMA AZALMAYA DEVAM EDECEKTİR’’
Şener, ‘’Vaka sayıları düştü ama halen kritik eşik aşılmadı. Kritik eşik günde 1500-2000 vaka. Düşüş hızı yavaşladı ama azalmaya devam edecektir. Normalleşme için düşme hızına çok aldanmamak lazım; aşılama hızımız daha önemli. Haziran-Temmuz-Ağustos aşı poliklinikleri yoğun çalışacak’’ diye konuştu.
‘’ÖZEL AŞI KAMPANYASI DÜŞÜNÜLMELİ’’
Şener, ‘’Vaka sayısı azalıyor, ağır hasta sayısında azalma yavaş, normal...Yapılan test sayısının azalması normal; şikayeti olan ve baş vuru azaldı. Salgında normalleşmeyi konuşmak için aşılama hızımızın artması lazım aşılar geliyor. Haziran - Ağustos yaygın aşılama Eylül- Ekim üçüncü doz. Kasım, normalleşme konuşuruz. Üçüncü doz için Sinovac için 6 ay, Biontech için 9 ay olabilir. Vektör aşılar için henüz bir fikir birliği yok... Sinovac Biontech olabilir. Aşılanmadan ( %60) Normalleşme hızlı olur ise; sayılar yeniden artar, örnek Şili. İstanbul gibi 3 belki 5 büyük şehre özel aşı kampanyası düşünülmeli. İki doz arası açılmasında bir sakınca yok. 6-12 hafta olabilir’’ ifadelerinde bulundu.
Şener, açıklamalarına devam ederek, ‘’Nüfusa göre aşılanma oranında Çanakkale %23, İzmir %17, Ankara %15 Kaynak, Sağlık Bakanlığı ve Zeki Berk. Aşılamada İstanbul’a özel kampanya gerekli yüzde 11’lerde’’ şeklinde konuştu.
‘’GÜZEL GÜNLER YAKIN’’
Şener, ‘’Aşımızı olalım. Kemerinizi bağlayıp, koltuğunuzu dik. Sehpanızı kapalı konuma getirin. Güzel günler yakın’’ dedi.
‘’HATIRLATMA DOZU ŞART’’
Covid 19 Günlüklerini aktarmaya devam eden Şener, sahadan gözlemlerini aktardı. Neden hatırlatma dozu gerekli olduğu hakkında açıklama yapan Şener, ‘’8 ay önce ağır pnömoni şeklinde covid-19 enfeksiyonu atlatan başlangıçta >1000 Antikoru olan bir meslektaşımızın şimdiki düzeyi sıfır... Hatırlatma dozu şart. Normalleşme hızımızı aşılanma hızımız belirleyecek ‘’ dedi.
‘’KASIM 2021'DEN SONRA HER ŞEY NORMALE DÖNECEKTİR’’
Kademeli normalleşme hakkındaki değerlendirmelerini paylaşan Şener, ‘’Aşılama hızımız artışı ile Kasım 2021'den sonra her şey normale dönecektir. Normalleşme de konulan kurallara tam uyum çok önemli, çünkü hepimiz son kapanma olmasını temenni ediyoruz. Aşı sırası gelenlerin olması çok önemli-%60 aşılama oranına çıkmamız lazım. Şu anda %13'lerdeyiz’’ dedi.
‘’HİÇ BİRİMİZ YENİDEN KAPANMAK İSTEMİYORUZ’’
Kademeli normalleşme hakkında konuşan Şener, ‘’ Üç haftalık kapanmada vaka- yoğun bakım yatış - test pozitiflik oranı -ölüm sayısı düşmeye devam ediyor. Kademeli normalleşmede uyum önemli. Açık alanlar kullanılacak, %50 doluluk prensibi uygulanacak. Hiç birimiz yeniden kapanmak istemiyoruz. Açık alanda yasakların kalkması ile- yığılma yapmadan- mesafeye dikkat ederek “ aşılı” olanlar- maskesiz vakit geçirebilir. Buna yönelik düzenleme yakında yapılacaktır. Haziran ile Birlikte yaygın aşılama başlayacaktır. Gece - Gündüz aşılama yapmak lazım. Aşılama hızımız normalleşme hızını belirleyecek’’ dedi.
‘’AÇIK ALANLAR AKTİF KULLANILMALI’’
Alper Şener, açık alanların aktif kullanılması gerektiğini ifade ederek, ‘’Açık alanlar aktif kullanılmalı. İklim de müsait artık. Aşılamada Sputnik’in gelmesi çok önemli. Ülkemizde 18 yaş altı bu yıl içinde aşılama başlaması zor görünüyor. Seneye belki’’ dedi.
‘’AŞILAMA İLE SALGIN GÜNDEMDEN ÇIKABİLİR’’
Aşıların Türkiye’de üretilmesinin iyi bir gelişme olduğunu ifade eden Şener, ‘’Sinovac ve Sputnik Türkiye’de üretilecek, çok güzel gelişme. Ölüm sayısı düşüyor, iyileşen sayısı artıyor normalleşirken dikkatli olmak lazım maddi - manevi büyük emek verildi. Toplam 240 milyon doz aşıdan ve 18 yaşa kadar aşılama hedefi çok stratejik planlama- yaz boyunca aşılama ile salgın gündemden çıkabilir. 2022 içinde kendi aşılarımız ile hatırlatmaları tamamlarız’’ şeklinde ifade etti.
‘’ALMANYA İLE TÜRKİYE’Yİ KARŞILAŞTIRDI’’
“İki ülke - salgına iki farklı bakış açısı’’ diyerek, Almanya ile Türkiye’nin salgın istatistiklerini paylaşan Şener, ‘’Almanya - Türkiye, Google Hareket İstatistikleri, 27 Mart - 8 Mayıs arası. Almanya parklar; + % 78, ev +%6. Türkiye parklar; - % 48, ev +% 19. Almanya haftalık Ortalama vaka sayısı 13bin. Türkiye haftalık ortalama vaka sayısı 18bin’’ diye bilgilendirdi.
‘’SALGINDA YENİ BULUŞ’’
Salgının başından beri en önemli gelişmelerden biri diyebilirim’’ diyerek sözlerine başlayan Şener, ‘’Bazen hastalık seyrinde neden ikinci haftada aniden kötüleşme olduğu ortaya çıktı tabii çözüm de. Hastalık sırasında oluşan anti Spike Ig G antikorlardan bazılarında Fc kısmında glukoziyasyon değişimi ile düşük fukolizasyon oluyor. Bu durum bazen ikinci haftada düzeliyor yani bozuk antikoru vücut düzeltiyor. Ama yeni tespit edilen Fc? Receptor (Fc?R) IIa ve Fc?RIII adı verilen Ig G reseptör kısımları aktivasyon ile IL-6 ve TNF gibi hızlı sitokin yanıtı oluşturuyor. Sonrasında ise akciğer makrofajları bu anti Spike Ig G tarafından aktivasyonu ile pulmoner endotelyal bariyer kırılıyor - mikrotrombüsler oluşuyor. Bunu önleyen ise Syk kinaz inhibitorü- Fostamatinib. FDA ve EMA onayı almış Faz 2 ilacı’’ dedi.
‘’AĞIR VAKA VE ÖLÜM SAYILARI DÜŞÜYOR AMA YİNE DE DİKKAT ETMEK LAZIM’’
Şener, ‘’Aşılama oran ve hızını arttırmadan açılma ve kapanma ile salgının kontrolünün elimize geçmesi zor. Ağır vaka ve ölüm sayıları düşüyor ama yine de dikkat etmek lazım. Bayramda büyüklerimizi ziyaret maalesef hala riskli...bir süre daha sabır. Normalleşme de kalabalıklaşılmayan alanlardan başlanmalı-bireysel hizmet alınan gibi-berber, kuaför vb. Arefe günü bazı sektörlerin bayram alışverişi için açılması gündeme geldi. Çok olumsuz etkiler mi? Karar vermek çok zor. Bir taraftan zaruretler var diğer taraftan keyfi gidilen maçlar’’ diye konuştu.
‘’SINIRDA TARAMA OLMALI’’
Salgında vakaların düşmesine aldanarak tedbiri bırakmanın büyük bir yanlış olduğunu belirten Şener, ‘’Test pozitiflik oranı düşüyor, ağır sayısında değişim belirgin değil, ölüm sayısı da düşmeye başladı. Yoğun bakıma yatan azaldıkça bu düşüş devam edecektir. Sputnik aşısının gelmesi çok önemli- çünkü diğerlerinden faklı olarak Türkiye'de üretilecek ve +8'de saklanabilen bir aşı. Ama her şeyden önce aşılama oranı artmalı...%25 aşı tanımlansa bile aşısını olmamış...%12 çift dozu olmuş, bu rakam %60-70 olmalı. İngiltere ve Fransa Türkiye'den gelişe PCR zorunluluğu koymuş. İngiltere normal çünkü 21 haziranda nerdeyse tüm yasakları kaldıracaklar. Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer misali. Fransa'da varyant girişinden korkuyor. Biz de korkmalıyız; tam kontrole almaya başlamışken en istemediğimiz bir Hint varyantı yaygınlaşması. Dolayısı ile sınırda tarama olmalı. İstanbul'a özel aşılama kampanyası şart. Salgını kontrol altına almak; İstanbul'dan geçiyor’’ dedi.
‘’İTHAL HEKİM KAÇINILMAZ OLUR DEMEDİ DEMEYİN’’
Yeni nesilde az çalışıp çok kazanılacak branşların tercih edildiğini ifade eden Şener, ‘’Tıpta Uzmanlık Sınavında boş kalan kontenjanlara bakıldığında aklıma gelenler; Yeni nesilde Maddi ve manevi sıkıntı çekmek yerine uzmanlık yapmamayı tercih ediyorlar. Az çalışıp- çok kazanılacak riski az branşlar tercih ediliyor. Kritik branşlar yarı yarıya neredeyse boş kalmış. Gözüme çarpanlar; çocuk, acil, anestezi. Uzmanlık yerine sertifikasyonlar ile kısa yoldan ilgi alanlarına göre bir konuda “uzmanmış” gibi olup-bunu kazanca çevirmek yoluna gidiliyor. Sonuç; bu böyle devam eder ise; ithal hekim kaçınılmaz olur demedi demeyin’’ şeklinde konuştu.
COVİD-19 TEDAVİ REHBERİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILDI
Sağlık Bakanlığı güncel COVİD-19 tedavi rehberindeki değişiklileri aktaran Şener,’’ Solunum sayısı ? 24/dakika, oda havasında SpO2 düzeyi ? %93 olan COVİD-19 hastalarının yatırılarak izlenmesi önerilmiş. Tedavi Önerileri’nde hidroksiklorokin seçeneği rehberden çıkartılmış. >50 yaş ve komorbiditesi olanlarda favipiravir dozu (2X1800 mg yükleme sonrası 2X800 mg-toplam 10 gün) olarak önerilmiş. Klinik, laboratuvar ve görüntüleme bulguları COVID-19 pnömonisiyle uyumlu hastalarda ampirik antibiyotik kullanımı önerilmediğinin altı çizilmiş’’ dedi.
Şener, ‘’Sağlık Bakanlığının yeni Covid 19 rehberinde Hidroksiklorokin rehberden çıktı’’ diye konuştu.
‘’MASKE HALA ÖZELLİKLE KAPALI ALANDA ÇOK ÖNEMLİ’’
Avrupa ülkeleri hastalığı geçirenlere ve aşılananlara yasakları serbestleştirmeyi konuşuyor. Almanya Meclis'de onaylanmış. Almanya henüz toplumun %8'ini aşıladı-Bizde yaklaşık %12. Bir haftalık kapanmada olgu sayısı %37, ağır hasta sayısı %5 azaldı. Çok iyi sonuç. Kısıtlamalarda iki zorlanılan alan var; Kişisel olarak maske, Açık havaya çıkma yasağı. Özellikle aşılanmış ya da hastalığı atlatanlara açık hava yasağının bir anlamı yok. Serbest hale getirilmesi düşünülmesi iyi olur. Maske ise hala özellikle kapalı alanda çok önemli. Hekimler olarak bile iki tarafta aşılı olmasına rağmen kapalı alanda maskesiz bir araya gelmiyoruz. Çünkü varyant virüsleri yayma olasılığı halen var’’ şeklinde konuştu.
‘’YÜZDE 80 AŞI ETKİNLİĞİ’’
Ülkemizde de ilerleyen günlerde uygulanacak Sputnik aşısı hakkında bilgilendirme yapan Alper Şener, ‘’Sputnik Light, Ad26. Tek doz yüzde 80 aşı etkinliği Rusya’da onay aldı’’ dedi.
Şener, ‘’Sağlık Okur Yazarlığını hekim lincine çevirmiş bir güruh var. Çok yazık! Hep bir şeyler baki kalıyor!’’ dedi.
Mehmet Kuzey