Enflasyonda düşüş belirtileri uzun süredir konuşuluyor. Peki ama enflasyon gerçekten düşüyor mu:? Bazılarına göre düşerken bazılarına göre ise hiçbir değişim yok ama gerçekten drum öyle mi? Bütün bu merak edilenleri geçtiğimiz günlerde Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Selva Demiralp'in BBC Türkçe'de değerlendirdi, yer alan analizi şöyle oldu;
1. Baz etkisi enflasyondaki düşüşü açıklıyor mu?
Baz etkisi ile kastedilen şu: Bir önceki dönemde yüklü bir fiyat artışı olduysa, bu dönemde daha makul bir rakam devreye girdiğinde enflasyon mekanik olarak düşer.Aralık ayındaki baz etkisini aylık enflasyon rakamları üzerinden inceleyelim.
Geçen sene kur krizi sonrası Aralık ayı aylık enflasyonu yüzde 13,58 geldi.Bu sene yüzde 13,58’in altında gelecek her rakam senelik enflasyonda düşüş anlamına gelecekti.Aralık enflasyonu yüzde 1,18’e düşünce senelik enflasyon da yüzde 64’e geriledi.Aralık enflasyonu yüzde 1,18 değil de son üç aydaki ortalamaya benzer şekilde yüzde 3 civarında gelseydi sene sonu enflasyonu yüzde 67’ye düşecekti. 2021 yılında yüzde 36 ile biten enflasyon, 2022 sonunda yüzde 64’e dayanmışken iki üç puanlık sapmanın ne önemi var diyebilir miyiz? Diyemeyiz.Her ay beklentide görülen bir iki puanlık sapmalar bir seneye yayıldığında birikimli bir mağduriyet yaratıyor.Ücretlere yapılan güncellemelerde resmi enflasyon rakamları baz alındığı için resmi rakamların beklentilerden sapması herkesi yakından ilgilendiriyor.Maaşlar artışları enflasyon kadar olmayınca alım gücü ciddi erozyona uğruyor.Peki diğer ekonomik göstergeler ne diyor? Piyasalar neden daha yüksek bir enflasyon bekliyordu?
2. Dördüncü çeyrekte gözlenen toparlanma
Talebin toparlanmaya başladığı bir ortamda enflasyonist baskıların azalma ihtimali düşer.
Bu durum Aralık ayında gözlenen beklenti ötesindeki düşüşün anlaşılmasını zorlaştırıyor.Üçüncü çeyrekteki daralmayı takiben ilave faiz indirimleri, artan rezervler ve ekonomiyi destekleyici tedbirlerle talebin tekrar toparlanmaya başladığını görüyoruz.Talebin güçlenmesine sebep olan bir diğer faktör, seçim öncesi dönemde uygulaması beklenen genişleyici politikalarla artan enflasyonist beklentiler olabilir.Zira enflasyon beklentilerindeki artış talebi öne çeken bir etki yapıyor. Cem Çakmaklı’nın Koç Üniversitesi-TÜSİAD Ekonomik Araştırma Forumu için hazırladığı endeksler Temmuz ayından beri finansal durumda bir iyileşme olduğuna ve bunun sonucunda ekonomideki resesyon olasılığının düştüğüne işaret ediyor.
3. TÜFE ve ÜFE arasındaki makas
Geçen sene içinde üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki makasın tarihsel seviyelere çıktığına şahit olduk.Aradaki fark üreticinin hissettiği, ancak tüketiciye yansıtmak için uygun zamanı beklediği maliyet artışlarını gösteriyor.Bu birikmeli etkiden dolayı, talep zayıflasa bile enflasyonist baskılarda düşüş beklemek kolay değil.Aralık ayı rakamlarında beklentilerle örtüşmeyen bir diğer veri İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) yayınladığı İstanbul enflasyonu ile TÜFE enflasyonu arasındaki farkın zirve yaparak 29 puana yaklaşması oldu.İTO enflasyonu her ne kadar sadece İstanbul bölgesi için hesaplanan ve farklı bir tüketim sepetiniiçeren bir hesaplama olsa da TÜFE ile arasında (son iki yıl hariç) gözlenen yüksek bir korelasyon var.Bundan dolayı İTO enflasyonu TÜFE enflasyonu için bir öncü gösterge niteliği taşıyor.2022 yılı içinde TÜFE enflasyonu beklentilerin altında kalırken bu iki seri arasındaki fark giderek açıldı.
İbrahim Akın Kazancı