Siyanoz isim kökeni olarak “cyan” yani camgöbeği renginden gelir ve maviye yakın renk değişimini tanımlar. Vücutta morarma da denir. Uzun süreli soğuğa maruz kalma gibi nedenlerden olabileceği gibi dolaşımsal, solunumsal sıkıntılardan da kaynaklanabilir. Siyanoz bir hastalık değil, bulgudur. Vücutta oluşan morlukların gözle görülür derecede olmasından dolayı kişinin kendisi rahatlıkla fark edebilir. Siyanoz hakkında daha fazla bilgi almak için yazının devamını takip edebilirsiniz.
Medikal oranlara göre, kanın oksijen taşıyan asıl proteini hemoglobinin oksijensiz tipinin 5g/dl’nin altında kalması siyanoza işaret eder. Kansızlık tanısı konulmuş kişilerde vücutta oluşan morluklar daha zor fark edilebileceği için bu hastalarda değer 6g/dl’in altı olarak kabul edilir. Oksijensiz kalmış hemoglobin ile beraber oksijen satürasyonu denilen, oksijene doymuş doku oranı da siyanoz için önemlidir. Vücutta morarma görülen dokuda oksijensiz hemoglobin arttığı gibi oksijen satürasyonu da normal değerlerin altına düşer.
Siyanoz Belirtileri Nelerdir?
Kişinin parmak uçlarında, dudaklarında, kulaklarında, tırnaklarında görülen morarma siyanozun asıl belirtisidir. Siyanoz nedenine göre vücutta morarmanın yanında görülebilen başka bulgular da vardır. Bunlar; uyuşukluk hissi, öksürük, nefes almakta zorlanma, baş dönmesi, hipotermi (vücut sıcaklığının normalin altına düşmesi), aşırı halsizlik olabilir.
Tırnak tabanı, parmak uçları, dudaklar ve kulakların mavi-mor renk alması en genel belirti olabileceği gibi çocuklarda bu avuç içi ve ayak tabanında da görülebilir. Ayrıca diş eti, dudak altı gibi mukozal bölgeler de morarabilir.
Bazı durumlarda kişinin ten rengine göre vücutta oluşan morlukların tespit edilmesi zor olabilir. Beyazımsı, grimsi renkler görülebilir.
Vücutta Morarma Neden olur?
Soğuğa maruz kalma Raynaud Sendromu olarak da bilinir ve sık görülür. Stres durumunda ya da bu durumda daha çok soğuğa maruz kalma durumunda vücudun bazı bölgelerinde uyuşma ve soğukluk olmasıdır. Bu durumda vücutta morarma ile karşılaşılır.
Hipotermi, Raynaud Sendromu, karbonmonoksit zehirlenmesi, yangınlarda temiz havaya ulaşamama sonucu fazla duman solunması, hemoglobinin oksijen tutma yeteneğini düşünen kan anomalileri, solunum yolunun tıkanması (boğulma), astım, besinlerin soluk borusuna ve akciğere kaçmasını önleyen gırtlak kapağının (epiglottis) iltihap kapması, yenidoğanda konjenital kalp hastalığı, dolaşım şoku, yenidoğanlarda görülmesi telaş uyandırmayacak fizyolojik akrosiyanoz genel nedenler arasındadır.
Özellikle avuç içi ve ayak tabanı olmak üzere bu gibi vücudun uç yerlerinde görülen siyanoza akrosiyanoz denir. Çocuklarda soğuk suda yüzme gibi nedenlerden dolayı vücutta morarma görülmesi normaldir ve bedenin normal ısısı sağlandığında vücutta oluşan morluklar da ortadan kalkar.
Santral Siyanoz Nedir?
“Santral” tanımı, vücutta oluşan morlukların gövdenin orta hattında görülmesidir. Bu kısımlar dudak, dil, burun, göğüs bölgesi olabilir. Ciddi kalp, akciğer, kan hastalıkları buna neden olabilir. Gövde uçlarında renk değişimi gözlenmez ancak santral kısım soğuktur ve vücutta morarma görülür.
Genel nedenleri akciğer kaynaklı, pnömoni, ciddi kardiyak sorunlar olabilir.
Özellikle yenidoğanda santral siyanoz çok önemlidir. Vücutta morarma ağlama ile artıyorsa ve üfürüm duyulan tipte ise genelde kalp kaynaklıdır ancak vücutta oluşan morluklar ağlama ile azalır ve solunum sıkıntısı varsa genelde solunum kaynaklıdır. Yenidoğanda görülen santral siyanoz mutlaka doktor tarafından değerlendirilmelidir.
Periferik Siyanoz Nedir?
Periferik siyanoz sadece ellerin, ayakların, el ve ayak parmaklarının morarması anlamına gelir. Yani vücutta oluşan morluklar gövdenin uçlarındadır. Bu durum soğuk havada korunmasız kalındığında görülebilir ve hayati tehdit olasılığı düşüktür. Diş etleri gibi mukozal bölgeler genelde morarma göstermez.
Kalıcı hasar oluşmaması için hızlı tedavi gerekebilir, zaman yönetimi bu hususta önemlidir. Yenidoğan bebeklerde fizyolojik akrosiyanoz, soğuk hava, şok, aşırı dar giysi ya da aksesuar, ateroskleroz, Raynaud Sendromu gibi nedenlerden dolayı görülebilir. Soğuğa maruz kalma durumunda elleri ve ayakları ısıtmak kan dolaşımını yenilemiyor ve vücutta morarma düzelmiyorsa altta yatan başka bir nedenin olabileceği unutulmamalıdır. Laboratuvar tetkikleri ve X-ray, CT taraması ile tanı konulabilir.
Siyanoz Tanısı Nasıl Konulur?
Siyanoz öncelikle fizik muayene ve gözlemle tanısı konulan bir bulgudur. Vücutta oluşan morluklar için düzgün ışıkta, ten rengine dikkat edilerek düzgünce muayene yapılır. Santral (vücudun orta hattı) ve periferik (eller ve ayaklar, gövde uçları) renk değişimine ve ek başka bulgu olup olmadığına bakılır. Altındaki nedenleri ortaya çıkarmak için arteriyel kan gazı, hemogram, elektrolit, ekg, laboratuvar tetkikleri ve oksijen satürasyon ölçümü yapılır.
Vücutta oluşan morluklar hipotermi kaynaklı ise oksijen saturasyon testi ve arter kan gazı önemli tetkiklerdir. Oksijen satürasyon ölçümü ile vücutta oksijen seviyesi normal mi yoksa düşük mü kesin olarak belirlenir. Arter kan gazı, temiz ve oksijenli kanı taşıyan arterlerdeki oksijen miktarını ölçer. Siyanoz tanısı için bunlar önemli testlerdir. Kan akışını ve vücuttaki dolaşım yollarının çalışmasına bakmak için Doppler testi önemli bir tanı aracıdır.
Vücutta Oluşan Morluklar İçin Neye Dikkat Edilmeli?
Eğer vücutta oluşan morlukların nedeni soğuk havaya maruz kalmak ise kişi yaşam tarzında vücut ısısını normale çekeceği, artıracağı değişiklikler yapabilir. Sigara ve kafein damarları daraltma riski olduğundan ve vücutta morarmaya neden olabileceğinden tüketimleri azaltılmalıdır. Solunum ve dolaşım yollarının, özellikle kalp ve akciğerin daha sağlıklı, daha güçlü olması için düzenli egzersiz kişinin yaşamına eklenebilir.
Obezite gibi durumlar kişinin sağlığını birçok yönden etkileyebileceğinden dolayı normal kiloyu sabit tutmak sağlığınız için önemlidir.
Özellikle sigara kullanımının bırakılması durumunda vücutta görülen değişikliklerin siyanozun iyileşmesine olumlu yönde etkisi büyüktür.
Göğüs ağrısı, solunum sıkıntısı, sürekli baş ağrısı, ateş, anormal halsizlik gibi semptomlar vücutta oluşan morluklar için acil bir duruma işaret ediyor olabilir ve dikkat edilmesi gerekir. Bu nedenle kişinin yıllık check-up’ını yaptırması da önem taşır.
Siyanozun kişinin kendisinin tek başına engel olamayacağı nedenleri olsa da, kendiyle ilgilenebileceği durumda yukarıda anlatılanlar yapılmalı ve bir uzmanla görüşmek ihmal edilmemelidir.
kaynak: Medikalpark