Crush sendromu ya da diğer bir adıyla ezilme sendromu, genellikle göçük altında kalan kişilerde oluşan klinik bir tablodur. Göçük altında kalmaya bağlı ezilen kas hücreleri, kana karışarak çeşitli organ hasarlarına zemin hazırlayabilir. Crush sendromu, akut böbrek yetmezliği başta olmak üzere, potasyum ve fosforun ani artışına bağlı olarak kalp ritim bozukluklarına ve kan dolaşımınının azalması sonucu gelişebilen şok gibi ciddi durumlara sebep olabilir.
Crush Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Crush sendromu belirtileri, uzuvların enkaz altında birkaç saat boyunca basıya maruz kalmasıyla ortaya çıkabilir. Genel olarak crush sendromu belirti ve bulguları ise şunları içerebilir:
Kas şişmesi ve vücutta morarma
Kas ağrısı
Kas sertliği
Kaslarda kuvvet kaybı
Halsizlik
Kol ve bacaklarda şiddetli, geçmeyen ağrı
Etkilenen uzuvda elektriklenme ve karıncalanmaya benzer bir durum
Etkilenen uzvu hareket ettirememe
Tansiyon düşmesi
Solunum güçlüğü
İdrarın azalması ve kahverengi olması
Kan kreatinin ve üre değerlerinde artış
Şok (vücutta dolaşan kanın azalmasına bağlı olarak yaşanılan bilinç kaybı ve baygınlık)
Crush Sendromu Tanısı
Afetzedeler, göçük altından kurtarıldıktan sonra ağrı ve hareket kısıtlığı dışında genellikle sağlık durumlarının iyi olduğunu söyleyebilir. Ancak enkaz altında kalmaya bağlı olarak görülen komplikasyonlar, bir süre sonra ortaya çıkabilir. Kişi enkaz alanındayken acil tıbbi yardım yapan sağlık görevlileri, crush sendromu şüphesi durumunda portatif EKG cihazlarları ile değerlendirme yaparak, potasyum yüksekliğine bağlı bulgular tespit edebilir.
Crush sendromunu işaret eden belirtilerden sık görülenler arasında, tansiyon düşmesi ve solunum sıkıntısı bulunur. Bu bulgulara bağlı olarak yapılacak tıbbi değerlendirmelerden bazıları ise şöyledir:
Klinik değerlendirme
Kan ve idrar tahlilleri
Kasların durumunun görüntülenmesi (MR, BT, veya diğer ultrason görüntülemeleri)
Üriner sistem (böbrek, mesana, idrar yolu) görüntülenmesi
Depremde Crush (Ezilme) Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Crush sendromunun tedavisi, öncelikli olarak vücudu, maruz kaldığı ağırlıktan kurtarmayı içerir. Bu durumu tedavi etmenin ilk yolu, kan dolaşımındaki sıvı miktarının artırılmasıdır. Bu sebeple, göçük altındaki kişiye ulaşıldıktan sonra mümkün olduğunca en erken sürede damar yoluyla sıvı tedavisine başlanır. Crush sendromundan sonra oluşabilecek sepsis riskine karşı da erken safhada antibiyotik tedavisine başlanabilir. Depremde crush (ezilme) sendromu tedavisi genel hatlarıyla aşağıdaki gibidir:
Depremzede ve sağlık görevlisinin güvenliğinin sağlanması
Hızlı bir şekilde damar yolu açılması
İzotonik NaCl serum tedavisine başlanması
Hastanın gözlerinin ışığa karşı korunması
Amputasyon (etkilenen uzvun kesilmesi)
Acil diyaliz tedavisi
Fasyotomi (şişmiş kas lifine kesi atılması)
İdrar çıkışı kontrolü için hastaya foley sonda takılması
İdrar çıkışının artırılması için günde 8-10 litre sıvı verilmesi
İdrar söktürücü ilaç tedavisi
Crush (Ezilme) Sendromu Tedavisi
Crush (ezilme) sendromu tedavisi, kişiler enkaz altındayken başlayan, sağlık kuruluşlarında devam eden ve ileriki dönemler için de takip gerektiren yöntemleri kapsar. Crush (ezilme) sendromu tedavisi belirli aşamalarda yürütülür. Bu aşamalar ise şöyledir:
Crush Sendromunun Birinci Aşama Tedavisi
Crush sendromunun birinci basamak tedavisi, canlı olarak ulaşılan hastaya hemen sıvı tedavisine başlanması işlemini kapsar. Bu tedavi, ilk 1 saatte 1 litre olacak şekilde izotonik serum tedavisidir. Kurtarma çalışması 1 saati aşacaksa sıvı tedavisine ara vermeksizin her yeni saatte 500 ml seruma devam edilir. Ancak, uzun süren kurtarma çalışmalarında serum dozu; hastanın yaşına, kilosuna, enkazın ağırlığına, hava sıcaklığına veya ilk muayene bulgularına göre değişebilir.
Crush Sendromunun İkinci Aşama Tedavisi
Crush sendromu ikinci basamak tedavisi, yaşamsal fonksiyonları stabil hale getirilmiş hastaların idame tedavisini kapsar. Ezilme sendromu, farklı organlarda komplikasyonlara sebep olabileceğinden birçok tıbbi branşta takip ve tedavi gerektirebilir. Ancak bu durumun en çok etki ettiği organ böbrek olduğu için böbrek yetmezliği durumlarında diyaliz uygulamaları yapılır. İkinci basamak tedavilerde ayrıca; hastalarda oluşabilecek komplikasyonlara karşı hastanın kan değerleri ve kandaki kalsiyum oranları da yakından takip edilir.
Crush Sendromu İlk Yardım Tedavisi
Enkazda kalan birine ulaşan kişilerin, vakit kaybetmeden acil yardım çağrısında bulunması gerekir. Profesyonel ekipler gelene kadar uygulanması gereken hususlardan bazıları ise şunlardır:
Güvenlik sağlanmadan enkaza girmekten kaçınmak
Enkazdaki kişiye ulaştıktan sonra çıkarmak için acele etmemek
Crush sendromunu tetiklememek için enkaz üstünde gezmemek
Enkaz altındaki kişiye su dahil herhangi bir yiyecek-içecek vermemek
Crush (Ezilme) Sendromunun Böbreklere Etkisi
Crush sendromunun en çok etkilediği organların başında böbrekler gelebilir. Kas hücrelerinin ölmesiyle kana yüksek miktarda myoglobin (kas dokusunda bulunan bir protein) karışır. İdrardaki asit miktarının artması, miyoglobinin böbreklerde jel haline dönüşmesine neden olur. Jel şekline dönüşen myoglobin, böbreğin çok ince kanallarını tıkayarak süzme işlevini bozar. Tüm bunlar, böbrek işlevlerini olumsuz etkiler ve böbrek yetmezliği meydana gelebilir.
Crush Sendromu Kalıcı Mıdır?
Yapılan araştırmalar, deprem nedeniyle görülen ölüm oranlarının büyük bölümünün maalesef crush sendromu olduğunu ortaya koymuştur. Enkaz altında uzun süre baskı altında kalan kas dokularında, kan ve sıvı birikmesi olur. Bu sebeple de vücutta dolaşan kan akışı yavaşlar. Kişi, enkazdan çıkarıldığı andan itibaren dokularda biriken maddeler kana karışır. Böylece vücut, yaşamsal fonksiyonlarını yerine getiremez ve başta ciddi doku hasarlanmaları olmak üzere, ani ölümler ya da kalıcı hasarlar ortaya çıkabilir.
Kaynak: www.medicalpark.com.tr