Yenice, Çanakkale’nin en uzak ve en az gelişmiş ilçesi. Kaynaklardan alınan bilgiye göre; Yenice, bulunduğu bölgede yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda, Cilalı taş devrinde yaşandığı ortaya çıkmış. Milattan önce Bitinler, Aşşuvalılar, Truvalılar, Hititler, Luviler, Dorlar, Lidyalılar, Persler, Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu’nun nüfuz sahası içinde kalmıştır. Milattan sonra Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla Bizans İmparatorluğu hâkimiyetine girmiş.
1080 yılında Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah devrinde Yenice bölgesi fethedilmiştir. 1081 yılında Çanakkale ve Yenice yöresine Çaka Bey hakim olmuş, 1097 yılındaki Haçlı Seferleri’nden sonra Bizanslılar’ın eline geçmiştir. 1110 yılında Sultan Şahin Şah idaresindeki Selçuklular tekrar bölgeye hakim olmuşlardır. 2. Kılıç Arslan döneminde Yenice bölgesine Türkmen ve Yörük iskânları yoğunlaşmıştır. Bölgeye yerleşen Türkler, konar-göçer hayatı bırakarak çiftçiliğe başlamışlardır.
14. yüzyılın başında Karesi Beyliği ve daha sonra da Osmanlı Devleti topraklarına dahil olmuştur. Karesi Beyliği 1303-1345 yılları arasında Balıkesir ve Çanakkale bölgesine hakim olmuştur.
BALIKESİR’DAN ÇANAKKALE’YE BAĞLANDI
İlçenin ilk kuruluşu köydür. Buraya ilk yerleşme 19. yüzyıl başlarında olmuştur. Asar Dağının kuzeye bakan yamacına yerleşen 5-6 hanelik nüfusu oluşturan Kınık Boyu Türklerinin Kızıl Keçeli gruplarıdır. Bölgeye Türkler’in yerleşmesiyle önce sırasıyla Yanoba, Dalyanoba, İnceköy , Yeniceköy denildiği söylenmektedir. İlerleyen zaman içinde de Yenice adını almıştır.
1936 ‘ya dek Balıkesir ilinin Gönen ilçesine bağlı bir köy olan Yenice 15.06.1936 tarih ve 3012 sayılı Kanunla ilçe haline dönüştürülerek Çanakkale iline bağlanmıştır.
18 Mart 1953 deprem felaketine maruz kalan İlçe bugünkü yerine Devletin yardımı ile taşınmıştır
1 Belde (Kalkım Beldesi) ve 76 köyü vardır. İlçe merkezinde 4, Kalkım Beldesinde 2 Mahalle olmak üzere toplam 6 Mahalle Muhtarlığı vardır.
COĞRAFİ DURUM
Kazdağlarının eteğine kurulmuş olan Yenicenin yüzölçümü 1417 km² olup, Çanakkale’nin yüzölçümü olarak en büyük ilçesidir. Çanakkale ilinin güneydoğusundadır. Rakım ise 255 m’ dir.
İlçe toprakları;
* Kuzeydoğu ve Doğuda Balıkesir İli Balya ve Gönen İlçeleri,
* Güneyde Balıkesir İli Edremit, Havran ve Balya İlçeleri,
* Güneydoğuda Balıkesir İli Balya İlçesi
* Batıda Çan ve Bayramiç İlçesi,
* Kuzeyde Biga ve Çan İlçesi ile çevrilidir.
Yenice ilçesinin arazisi içinde bulunduğu Biga yarımadası gibi fazla yüksek olmayan engebeli alanlardan oluşur. İlçenin başlıca yükseltileri Aladağ (963 m), Sakar Dağı (Asar 929 m) ile ilçenin kuzeyindeki Güre Dağı’dır.
Yenice ilçesinde dağlar arasında yer alan genişçe ovalar vardır. Yenice ve Agonya ovaları doğal bir geçit ile birbirlerine bağlıdır.
Yenice ve çevresi Agonya olarak bilinen biri büyük iki vadinin içinde yer alır. Bu ovaların etrafı yüksekliklerle kaplı olduğu için dağ içi ovası olarak da adlandırılabilir.
Agonya ovası Kalkım, Hamdibey, Pazarköy arasında genişçe bir alanı kaplar. Güneybatı yönünde dar bir şerit şeklinde uzanır. Uzunluğu 25-30 km’dir.
İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
Kazdağlarının kuzey yamaçlarına kurulmuş olan ilçe Çanakkale’nin en zengin bitki örtüsüne sahip ilçesidir.
İlçenin iklimi Akdeniz, Karadeniz ve kara ikliminin karışımı olan Marmara iklimi özelliklerini gösterir. Dikkat çeken özelliklerinden biri bitki örtüsüdür. %70’i ormanlarla kaplıdır. Yenice ormanlarında fotoğraf makinanızla dolaşırken eşi bulunmaz görüntüler yakalama şansına sahip olabilirsiniz.
İlçenin en dikkat çeken özelliklerinden birisi bitki örtüsüdür. Ormanlık alanlarda yükseltinin dolayısıyla değişen mikroklima ve yetişme çevresi koşullarının etkisi ile değişik ağaç türleri ve bunların oluşturduğu karışık topluluklar vardır.
Bölge ormanlarında Akdeniz, Karadeniz ve kara ikliminde yetişen türler (Kızılçam, Karaçam, Meşe Türleri, Kestane Göknar, Gürgen, Kayın, Çınar, Kızılağaç, Dışbudak, Ihlamur, Fındık) görülmektedir.
Yenice Ormanları, endemik Kazdağı Göknar’ı (Abies egui-trojani) ve nadir bulunan türler bakımından da dikkat çekicidir. Kazdağı Göknarı’nın vatanı Kazdağı’dır. Adını Troya Antik antik kentinden alan bu Göknar türüne yalnızca bu yörede rastlanmaktadır.
TURİZM
İlçede, Yamaç Paraşütü, Motokros, Dağ Bisikleti, Doğa yürüyüşü, Doğa Fotoğrafçılığı yapılabilecek turizm aktiviteleridir.
Yenice, alternatif turizm olanakları bakımından (termal-doğa sporları-atıcılık vb.) cazibe merkezi durumundadır.
Asar Mevkii 27.02.2007 tarih ve 2007/11712 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Turizm Merkezi olarak ilan edilmiştir.
İlçede kısmen doğa turizmi yapılmaktadır. Nesli tükenmekte olan hayvanlardan karaca ve doğal alabalığın varlığı bölgedeki zengin faunanın örneğidir.
Yapılan Arkeolojik çalışmalarda bölgede, Truvalılar, Hititler, Bergama Krallığı, Roma İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğuna ait kalıntılara rastlanmaktadır.
Troia’lıların at yarışı düzenledikleri Agonya Ovaları ve M.S. II. Yüzyılda İmparator Hadrianus’un ayı avı düzenlediği Asar Dağlarında birçok tarihi kalıntı da mevcuttur.
Hadrianus Kalesi (Asar Kale)
Küçük Hisarlık
Baba Kale (Taban Kale)
Çal Kale
Üvecik Tepesi
Kabalı Hisar Tepe
Kabalı Kilise Patlağı
Çırpılar Hisar Tepe
Çınar ve Seyvan Köyü, İlçedeki antik yerleşimlerdir.
İlçe sınırlarında 2007 yılında yapılan bir araştırma sonunda Gümüşler Asartepe ve Sofular Asartepe olarak iki antik yerleşimin varlığı tespit edilmiştir.
Yenice’nin en eski yerleşimi Seyvan Köyünde Issız Cuma adıyla anılan ahşap çatılı cami mimarisi ile dikkat çekmektedir.
İlçede, Doğa yürüyüşü, Doğa Fotoğrafçılığı, Yamaç Paraşütü, Dağ Bisikleti yapılabilecek turizm aktiviteleridir. İlçe merkezinde ve Kalkım’da 3 yıldızlı oteller bulunmaktadır. İlçedeki toplam yatak kapasitesi 250’nin üstündedir.
KAPYA BİBERİ TESCİLLENDİ
Yenice ilçesinde yetiştirilen kapya biberi, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilerek, coğrafi işaret aldı. Coğrafi işaret alan bir diğer ürün ise Geyikli zeytinyağı oldu.
Çanakkale El Halısı, Ezine Peyniri, Bayramiç Beyazı, Bayramiç Elması ve Bozcaada Çavuş Üzümü'nün ardından Yenice ilçesinde yetiştirilen kapya biberi için de Yenice Ziraat Odası 13 Mart 2020'de Türk Patent ve Marka Kurumu'na başvurdu. Kurum tarafından yapılan inceleme sonunda, kapya biberi için 10 Mart 2021'de coğrafi işaret onayı alındı.
Çanakkale, 71 bin 755 dekar arazide, yıllık 265 bin 974 ton kapya biber üretimiyle, Türkiye'de ilk sırada yer alıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, geçen yıl Türkiye'de 1 milyon 291 bin ton salçalık biber üretilirken, bunun 266 bin tonu tek başına Çanakkale topraklarında yetiştirildi. Bu üretim miktarıyla Çanakkale, Türkiye'deki kapya biber ihtiyacının yüzde 21'ini karşıladı. Çanakkale'de kapya biber üretimi en fazla yüzde 57 ile Yenice ilçesinde yapılıyor. Bu biberlerin çoğu da Yenice’de yetiştiriliyor.
ULAŞIM
İlçe Çanakkale İl Merkezine 89 km, Balıkesir İline 103 km, mesafede olup, Çan 22 Km, Biga 55 Km, Gönen 48 Km, Edremit 60 km uzaklıktadır. Karayolu ile ulaşım sağlanmaktadır. İlçenin demir yolu ve hava yolu ile bağlantısı yoktur.
TARIM ALANLARINI SEL VURDU
İlçenin en büyük geçim kaynağını tarım oluşturuyor. Kazdağlarındaki verimli topraklara sahip bu ilçede, vatandaşların büyük bölümü tarım ve hayvancılıkla uğraşıyor. Kapya biberi ve çileği ile meşhur ilçede kısa süre önce büyük bir sel baskınları yaşandı. Sel felaketleri nedeniyle tarlaların büyük bölümü sular altında kaldı. Bu sel felaketleri nedeniyle tarlalarda biriken pisliğin önümüzdeki dönemde verimi etkileyeceği belirtiliyor.
Arzu Baladur
Foto: BHA