Koronavirüs Mart ayından beri ülkemizde can almaya devam ediyor. Koronavirüs ile ilgili çalışmalar her gün hız kazanıyor. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener vatandaşlar tarafından çok sorulan sorulara cevap verdi.
Çin’in Wuhan kentinde başlayıp tüm dünyaya yayılan ve can almaya devam eden korona virüs hakkında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener önemli açıklamalarda bulundu. Vatandaşların sıklıkla dile getirdiği sorulara cevap verdi.
ÇİN BU İŞİ NASIL ÇÖZDÜ?
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, ‘Çin bu işi nasıl çözdü?’ sorusuna, ‘’Çok sıkı tedbirler ile, hatta pozitif kişilere gerekli durumda ev hapsi ile. Tartışılır ama-Özgürlük mü? Salgın kontrolü mü? diye bir an bile düşünmedi’’ açıklamasında bulundu.
İLAÇLAR TAMAMEN ETKİSİZ DEĞİL
Şener, en çok merak edilen konulardan biri olan ‘İlaçların hepsi etkisiz mi?’ sorusuna, ‘’Çalışmalarda ağırlıkla bakılan konu, ölümü önleme artı solunum cihazına bağlanma artı hastanede yatış süresi olduğu için beklenen etki yok, ama bu tamamen etkisiz demek değil. Zaten istenilen tedavi edici etki çoğu viral hastalıkta çok zor elde ediyoruz’’ dedi.
Hidroksiklorokin kullanımı neden hala devam ediyor?’’ sorusuna cevap veren Şener, ‘’Aslında sadece bizde değil, tüm dünyada devam ediyor ( teknik olarak) çalışmalar içinde. Bizde ise rutin öneri var( Rehberde)...Bence kullanım zamanı ve hasta grubu kısıtlanmalı- erken dönem değil; tedavide sitokin fırtınası dediğimiz geç evrede etkisi olabilir’’ ifadelerini kullandı.
Şener, tekrar hastalananlarda tablonun nasıl ilerlediği hakkında görüş belirterek ‘Bu hastalığı geçirmek ile korunma sağlanmıyor mu?’ sorusuna ‘’Genelde ağır seyrediyor. Bağışık yanıttan çok burada ACE-2 reseptör duyarlılığı ve karşılaşılan virüs yükü ile ilişkisi tartışma konusu. Her oluşan antikor koruma potansiyeline sahip değildir’’ dedi.
KALICI HASAR BIRAKIYOR
Koronavirüsün kalıcı hasar bırakıp bırakmadığı da en çok merak edilen konulardan biri. Bu soruya ise ‘’Evet. Akciğerde ve kalpte sertleşme(fibrozis) en sık bildirilen olası kalıcı hasarlar’’ cevabını verdi.
Şener, aşının yeterince koruma sağlayıp sağlamadığı hakkında da bilgi verdi. ‘’Grip aşısındaki koruyucu antikor oluşturma potansiyelinin üstüne çıkacağını SANIYORUM. Çünkü bu etkiyi arttırmaya yönelik yeni yöntemler deneniyor. Ama zayıflatılmış virüs aşılarında ( Çin ve Rus) mucizevi sonuç beklememek lazım. Bunlarda koruyuculuk %60’ın üstüne çıkmayacaktır’’ diyerek ‘’Şimdilik en iyi strateji virüsü almamak’’ şeklinde ifade etti.
Dü
‘’EN İYİSİ HASTALANMAMAK’’
Dünya Sağlık Örgütü Solidarity çalışması sonuçlarını da paylaşan Şener, ‘’Otuz ülke, 405 hastane,11 bin 266 hasta... Remdesivir, HQ,Lpv/r,IFN’in mortaliteye etkisi yok. Hiç biri ölümü önlemiyor. Hiç biri solunum cihazına bağlanmayı geciktirmiyor, hastanede yatış süresini azaltmıyor. Sonuç hiç bir tedavi istenilen düzeyde değil. En iyisi hastalanmamak’’ dedi.
‘’GENETİK OLARAK KORONAYA YATKINLIK YİNE GÜNDEME GELİYOR’’
Şener, TMPSSR2’nin son dönemde adının çok geçmesinden dolayı açıklamalarda bulundu. Şener, ‘’TMPSSR2: transmembranöz serin proteaz 2’adını çok sık duyacağız... Korona virüsteki S1proteini ACE’ye bağlanırken, S2 TMPSSR2’ye bağlanıyor. Hücreye girişte bir yardımcı reseptör. Bu reseptör insan hücresinde daha çok olanlarda; hastalık tablosu daha ağır geçiyor ( Kardiyak tutulum), hatta zenci popülasyonda da tablonun ağır seyretmesi buna bağlandı, kadın/ erkek cinsiyette de farklılık var- hatta bu reseptör aslında ilk prostat kanserinde tedavide adı geçmişti. Yeniden enfeksiyonda muhtemelen buna bağlanacak gibi duruyor. İnsanda 21. Kromozom da genetik kodlanıyor. Genetik olarak koronaya yatkınlık yine gündeme geliyor. Tedavide bu reseptörü bloke eden moleküller üzerinde çalışmalar çığ gibi arttı... Yeni aday ilaçların çoğu buna konsantre. Bu reseptörü bloke eden gıda ve mineraller içinde hammadde pazarında rekabette inanılmaz boyutta’’ dedi. Vatandaşları sosyal medya hesabı üzerinden uyarak Şener, ‘’Maskeni tak, mesafeni koru, ellerini temiz tut. Kapalı, kalabalık alandan uzak dur’’ tavsiyelerinde bulundu.
HASTALIK YÜKÜNDE ARTIŞ BEKLENİYOR
ÇOMÜ Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı öğretim Üyesi Prof Dr Alper Şener, ‘’Dünyada fabrikaların yada insan trafiğinin durması yada azalması aslında hava kirliliği ve karbon di oksit emülsiyonu azalttığı için belki bir nevi iyilik yaptı. Temel olarak baktığımızda dünyaya belki bir mesaj bu. Dolayısıyla bunun bir avantajlı formu da var dezavantajlı formu da… Tabii ki salgının yaygınlaşması ve ölümlerin görülmesi, hastalık yükünün yüksek olması nedeniyle de sağlık sisteminin bunun kaldıramayacak boyutlara kadar ulaşabilme ihtimali var. Önümüzdeki Kasım ayı itibariyle dünyanın genelinde ve Türkiye’de de bu hastalık yükünde artış bekliyoruz. Bu hastalık yükünü ve virüsün sirkülasyonunu minimumda tutmak gayesiyle de mümkün olduğu kadar kalabalık alanlardan uzak durmak gerekiyor. Virüsün en rahat taşındığı ve bulaş riskinin yaşandığı kapalı alanlar ise toplu taşıma araçları. toplu taşıma araçlarından uzak durmak yürüyebileceğimiz mesafeyi yürüyerek gitmek ya da bireysel olarak bisiklet gibi araçların kullanımının yaygınlaştırılması bence kişililerin enfeksiyon zincirini kırması anlamında artı değer olacaktır.
DÜZENLİ EGZERSİZ BİR AVANTAJ
Dolayısıyla bu hareketlilik haftası Covid-19 özelinde artı bir değere sahip ikinci bir nokta Covid-19 üzerinde hareketliliğin solunum sıkıntısı ve kapasitesi problemi olmayan egzersizi düzenli olarak yapan kişilerde bu hastalığın ölümcül seyretme olasılığı daha düşük. Normalde Türkiye’de yüzde 2,75 gibi bir oran varken bu oran daha aşağılarda. Dolayısıyla bu bizim için bir avantaj yani hareketliliği ne kadar arttırırsak kişi kendisine ne kadar iyi bakarsa özellikle düzenli yürüyüş, sağlıklı beslenme, uyku düzeni üçlemesine dikkat ederde covid 19 hastalığına ve diğer enflüanza hastalıkları içinde aynı durum söz konusu. Odak noktası özellikle covid 19 olduğu için söylüyoruz, bu hastalığı daha hafif atlatma ve yoğun bakıma girme olasılığı daha düşük olduğunu biliyoruz. Yoğun bakıma girse dahi daha kolay çıkma ihtimali olduğunu biliyoruz. Burada sigarada ek bir faktör, sigara içicilerde her hâlükârda daha ağır seyrettiğini biliyoruz.
‘’EVDE HAREKETLİ KAL’’
‘Evde kal’ aslında evde hareketli kal demek. Olabildiğince hareketli kalmak lazım. Evde kal deyince çocukken oynadığımız oyunlar gibi hareketsiz durma tıp oyunu gibi düşünmemek lazım bunu. Mümkün olduğunda evde kaldığımız süreci aktif değerlendirmek lazım aktif değerden kastımız da yürüme. Ama şu demek değil aslında açık alanda yürümenin kapalı alandan bağımsız olarak batığımızda düz yürüyüş yapmanın kapalı alan olmamak kaydıyla avm vs gibi açık alanda buralarda vakit geçirmenin hiçbir sıkıntısı yok. Tam tersine günlük adım sayısının tamamlamak lazım. Biliyorsunuz dünya sağlık örgütü uzun zamandır bu konu üzerinde duruyor. Günlük belli bir adım sayısını atmak gerekiyor, bu da hareket demektir. Bu hareketi gün içerisine yayarak yapabilirsiniz. Bunlar artık kabul edilebilir ölçüde, burada dikkat edilmesi gereken nokta hareket. Taviz verilmemesi gereken nokta hareketsiz kalmak.
YÜRÜYÜŞ D VİTAMİNİ AÇISINDAN FAYDALI
Ama bunu hem evde kalarak hem de hareket anlamında nasıl yapabiliriz diyenler olabilir. Evde yapılabilecek basit egzersizler var, özellikle eklem hareketleri yapılabilir. Artı açık alanda yağmurun karın fırtınanın olmadığı zamanlarda güneşli alanlarda D vitamini aktif olduğu Ekim ayı içerisinde öğle saatlerinde yapacağınız yürüyüşler kışın size D vitamini eksikliği yaşatmayacak. Artı olarak size hareket sağlayacaktır. Olabildiğince yağmur, çamur başlamadan önce vatandaşlarımıza maske, mesafe, hijyen üçlemesine uyarak, dikkat ederek hareket etmek lazım. Her işin başı hareket.
TOPLU TAŞIMA RİSKLİ
Egzersiz yaparken maske takmak önerilen bir şey değil, eğer koşuyorsanız örnek veriyorum bisiklete biniyorsanız periyod olarak baktığınızda maske ile gitmenizin hiçbir anlamı yok. Eğer 1,5 metre mesafeden daha yakın birisiyle konuşma anındaysanız maske bizim için olmazsa olmaz. Onun dışında açık alanda bisiklete biniyorsanız, koşuyorsanız, yürüyüş yaparsanız bunun için ağzımızda maske olmasına gerek yok. Ağzımızda maske ne zaman kullanacağız, asansöre binerken ev içerisinde herhangi bir tanımadığımız birisiyle iletişim halinde olurken örneğin bir ziyaretçi geldiğinde ya da kapalı alanda bulunurken özellikle toplu taşıma araçlarını kastediyoruz, ya da kişisel aracınız olabilir, bir başka kişiyi alanınıza alırken maske takmanız lazım. Bu saydığımız bulaş riski açısından en riskli olan toplu taşıma araçlarıdır.
MASKE ÖNEMLİ
Toplu taşıma araçlarında maskeye çok dikkat etmek lazım onun dışında el hijyeni çok önemli. Toplu taşıma araçlarında neden maske önemli çünkü mesafe sağlanamıyor, ne yaparsanız yapın mesafeyi sağlamak mümkün değil, ister istemez ya kontrolünüzün dışında olacaktır. İkinci şey toplu taşımadan indiğimizde el hijyenini unutmamak lazım, asansör için de geçerli. Hatta artık asansörlere basmamak için de çubuklar satılıyor. Bunlar da Türk insanının yaratıcılığı… Otobüsler için de tutamaçlar var, oldukça yaratıcı bence etkisi olabilir Vatandaşlar çantalarında taşırsa ama bunu tabii ki her zaman taşımak mümkün değil bu yüzden mutlaka el dezenfektanı taşıyın. Islak mendil olabilir, buradaki amacımız elimize bir şey değdiğinde elimizi yüzümüze götürme refleks, maske varsa maskeyi düzeltme gözlüklüyseniz gözlüğü düzeltme sırasında elinizde mikrop varsa elinize yüzünüze bulaşını minimumda tutmak için temas ettiğiniz noktalarda el hijyenini sağlamakta fayda var. Bunu bir fanatiklik haline getirmenin de bir anlamı yok bu zamana kadar cansız yüzeyden ya da canlı yüzeyden kişiye koronavirüsün bulaştığını gösteren bir çalışma yok. Bu sadece hipotetik ve teorik olarak olası bir bulaş yolu olduğu için enfeksiyon zincirini kırmak için önemli.
HAREKETLİLİK ÖNEMLİ
Riskli alanlar; asansör bankamatik, toplu taşıma araçları, yürüyen merdivenlerin tutamaç alanları, kapı kolları…
65 yaş üstü için, evde vakit geçirecek büyüklerimiz için ideali şu, evde kalırken hareketsiz kalmamaya dikkat etmek, zorlamayan egzersizler yapmak. Buna yönelik birkaç video çekip paylaşmayı da düşünüyordum proje kapsamında. Büyüklerimizin dikkat etmesi gereken konular ise,65 yaş üstü toplu taşıma araçlarını kullanmadan yakın mesafe parklarda vakit geçirmeye dikkat etmeleri gerekiyor. Olabildiğince vakit harcama, yürüyüş yapma şeklinde aynı zamanda da vitamini alma anlamında ek katkısı olacağını düşünüyorum. Bu yüzden haraketlilik bizim için çok önemli evin içerisinde de minimumda tutarak yapılabilecek çok kolay egzersizler var. Bunun için de çok kısa videolar çekip paylaşacağım.
ÇANAKKALE’DE ORANLAR DÜŞÜK
Çocuklarda ölümcül ve ağır hastalık çok az olduğu için genellikle bilim dünyası çocuklara konsantre olmadı. En son yakın zamanda Birleşik Devletler’de de 670 civarında korona ilişkili duyarlılık reaksiyonu adı verdikleri bir klinik tablo tanımlandı ama oda ABD genelinde nüfusa yayıldığı zaman çok düşük bir veri oldu. İlgi çekmedi. Çocuklar farkına varmadan geçirdikleri için virüsü enfeksiyon riskinin yayılmasında olumsuz katkıları oldukları biliniyor. Ama şu da biliniyor, 11 yaşın altındaki çocuklara maske ve mesafeyle ilgili önlemleri uygulamak mümkün değil o zaman ne kalıyor geriye, el hijyeni kalıyor, maske ve mesafenin sağlanabildiği ülke yok. Çanakkale’de oranlar çok yüksek olmadığı için özellikle çocukluk çağı grubunda bir problem olduğunu düşünmüyorum ama burada dikkat edilmesi gereken nokta şu; kreş çocuklarında veya 11 yaş altı çocuklarda bunların yaşlı nüfus ile temasının kesilmesi gerekiyor. Bence bu en kritik nokta, çünkü onlara farkında olmadan bulaştırılacak virüs ölümcül seyredecektir.
Hülya Öz
