Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi öğrencisi ünlü ekonomist ve siyaset bilimciyi ödev konusu yaptı. Eserlerinden hayatına değinen 4. Sınıf öğrencisi Simge Durak, Friedrich August von Hayek’in düşüncelerinin tüm yönleriyle ele aldı.
Okulların dijital ortama geçmesiyle birlikte öğrencilerin de ödev yükü arttı. Dijital eğitimle birlikte öğrencilerin ödev yükü artmasına rağmen öğrenciler önemli makalelere imza attılar. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi 4. Sınıf öğrencisi Simge Durak’ın ödevine, ünlü ekonomist ve siyaset bilimci Friedrich August von Hayek konu oldu.
Friedrich Hayek’in hayatını inceleyerek, ekonomi biliminin sadece tek bir bilim dalı olmadığını, birçok düşünce akımı ile birlikte ele alınabileceği, Hayek’in yaşadığı dönemde yaşanan krizlerin ne gibileri etkileri olduğu ve dönemi nasıl etkilediği araştırmanın amacını oluşturdu.
Durak, araştırma konusuyla ilgili bilgileri bir araya getirerek, anlaşılır bir biçimde düzenleyerek ve sunup, hem bu gün için hem de gelecek için uygulanabilir çıkarsamalar yapmak olan Betimsel Araştırma Yöntemi ve geçmişte olmuş ve bitmiş olayları, günümüze ulaşmış belgelerden, kanıtlardan yararlanarak ortaya koymak olan Tarihsel Araştırma Yöntemi kullandı.
Simge Durak’ın araştırmasına göre; ‘’Friedrich August von Hayek, Avusturya ekolüne bağlı ekonomist ve siyaset bilimcidir. Serbest piyasa ekonomisi 20. yüzyıl ortasında yükselen sosyalist dalgaya karşı savunmasıyla tanındı. Hukuk ve epistemolojiye önemli katkılar yaptı.
Viyana Üniversitesi'nden 1921'de hukuk, 1923 yılında ise siyaset bilimi üzerine 2 sene ara ile 2 Doktora almış olan Hayek, 1924'te ABD dönüşünde sosyalizm fikirlerini benimsemek üzereyken Ludwig Von Mises'in Sosyalizm kitabından etkilenmiş ve düşüncesini değiştirmiştir. Hayatının bundan sonraki kısmında liberal felsefeyi ekonomi, siyaset felsefesi gibi birçok alanda başarılı bir şekilde savunmuştur. Hayek serbest piyasa düzeninin felsefi savunucularındandır. Avusturya Okulu'nun 20. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden biridir. 1974'te Nobel Ekonomi ödülünü almıştır. Merkezi ekonomik planlamanın insanların özgürlüklerini ve ihtiyaçlarını kısıtlayacağı tezini vurgulamış, çoğulculuğu ve ekonomik sübjektivizmi savunmuştur.
Hayek iktisat dışında bilişim (enformasyon) teorisi, hukuk, politika teorisi, bilim felsefesi ve bilişsel psikoloji gibi alanlarda da yeni fikirler üretmiştir’’ ifadeleri yer aldı.
FRİEDRİCK HAYEK'İN EKONOMİ BİLİMİNE KATKILARI
Hayek’in iktisat alanındaki katkılarını iki başlık altında toplayan Durak, ‘’Piyasa mekanizmasının merkezi planlamaya üstünlüğü ve İş Çevrimleri. Bu iki katkı birbiriyle bağlantılı alanlarda görüşlerinin bir bileş- kesiydi. Hayek’e göre bir toplumdaki kurumlar insan tasarımı değil, insan eylemlerinin kendiliğinden ortaya çıkan (spontane) bir sonucudur. Her bir birey bağımsız olarak kendi hedefleri peşinde koşarken kendisinin de dahil olduğu daha büyük bir düzenin, kendisinin bile çok iyi bilmediği, kurallarına uyar. Hayek’e göre insan davranışı rasyanalite ve irrasyanalite ya da bilgi ve cehaletin bir kombinasyonudur. Bilgi ve enformasyon dağınıktır, bir ya da birkaç merkezde toplanamaz. Bu yüzden önceden belirlenmiş bir plana göre kurumların veya davranış kodlarının oluşturulması mümkün de- ğildir. Toplumsal gelişme için olası tek yol evrimci kültürel dinamiklerdir. Evrimci gelişme modelinde bireyler ve sosyal gruplar hatalarına ve başarılarına dayanarak kendileri için en avantajlı kuralları keşfederler. Evrim adil olmayabilir ve ‘sosyal adalet’ bilimsel ve terminolojik olarak anlamsızdır. Bütün sosyal ve iktisadi kurumlar bilgi ve enformasyondan türetilir. Hayek’in İş Çevrimleri hakkındaki görüşlerinin temelinde Amerika Birleşik Devletleri’nde 1920’li yıllarda yaşanan iktisadi genişleme ve bunu takip eden 1929 krizi üzerine yapılan tartışmalar yer almaktadır. 1920’li yılların başında ABD ekonomisi enflasyona sebep olmaksızın ciddi bir iktisadi genişleme yaşamaktaydı. İktisatçılar bir krizle sonlanmayacak yeni bir sürekli refah artışı dönemine girildiğini düşünüyorlardı. Hayek bu olumlu ortamdaki nadir aykırı seslerden biriydi. Fiyat istikrarının kötüye gidişe karşı bir garanti olmadığını, kredi ve yatırım genişlemesinin sonunda sancılı bir uyarlanmanın yaşanacağını iddia etmekteydi. Hayek'e göre iktisadi karar verme hakki, bireylerden, onların değerlerinden ve amaçlarından bağımsız değildir, karar verme haklarına sahip olan bireylerde olmalıdır. Rekabetçi bir piyasada fiyatlar, insanların farklı mal ve servislere biçtikleri görece değerleri belirlemekte, bireyler de bunlara bakıp istek ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde nasıl karşılayacaklarına ve hatta o istek ve ihtiyaçların neler olduklarına karar vermektedirler’’ şeklinde belirtti.
HAYEK’İN ESERLERİ
The Road to Serfdom - Serfliğe Giden yol (1944) Bu Eser, Hayek'in özgürlük savunusuna adadığı uzun entelektüel hayatının en çarpıcı ürünlerindendir. Serfliğe Giden Yol, son derece önemli bazı siyasal soruların cevaplarını aramaktadır. Özgürlük nedir? Sosyalizm, faşizm ve diğer totaliter sistemler neden özgürlükle uzlaşmaz bir çelişki içindedirler? Birbirine karşıt görünen özgürlük aleyhtarı anlayışlar yoksa aynı kökten mi türemişlerdir? Sözgelimi "Nazizmin Sosyalist kökleri" nelerdir? Özgürlük, geçici bir güvenlik uğruna feda edilebilir mi? Kollektivist ekonomi altında demokrasinin ve azınlık haklarının yaşama şansı var mıdır?
— Prices and Production, 1931.
— Monetary Theory and The Trade Cycle, 1933.
— Profits, İnsert and İnverstmen, and Other Essays on The Theory of İndustrial Fluctuation, 1939.
— The Pure Theory, of Capital, 1941.
— Low Legislation and Liberty, I-II-III.
— The Road to Serfdom, 1944.
— The Sensory Order, An İnguiry İnto The Foundations of Theoretical Psychology, 1976.
— The Constitution of Liberty, 1960.
— The Counter–Revolution of Science, 1952.
— İndividualism and Economic Order, 1948.
— The Counter Revelution of Science, 1952.
— Studies, in Philosophy, Politics and Economics and the History of İdeas, 1978.
— The Fatal Conceit,
— New Studies in Philosophy, Politics, Economic and The History of İdeas, 1978.
— Capitalism and the Historians, 1954.
— Choice in Currency, 1976.
— Collectivist Economic Planning, 1976.
— Confusion of Language in Political Thought.
— The Denationalization of Money, 1978.
— Economic Freedom and Representative Government,
— Full Employment at Any Price, 1975.
— Monetary Nationalism and İnternational Stability, 1964.
— The Reactionary Character of the Socialist Conseption, 1978.
— Unemployment and Monetary Policy, 1979.
Araştırmasının sonunda elde ettiği bulguları değerlendiren Durak, Hayek’in ‘’Nobel ödülünü aldığı zaman, iktisat teorisi, siyaset ve hukuk felsefesi, düşünce tarihi ve hatta psikoloji alanlarında 25 kitap yazmış bulunuyordu. 10 kitapçık ve 130’dan fazla makale sahibiydi. İktisat alanındaki veriminden ötürü Nobel Ödülü’ne layık görülen Hayek’in iktisatçılığının arkasında önemli felsefi vukufların olduğu söylenir. Söz konusu vukufların temelinde ise epistemolojik birtakım kavrayışlar yer almaktadır. Ona göre, insan bilgisi sınırlı olup, akıl her zaman birtakım engellerle karşı karşıya kalır. Bu sınırlamalar, büyük bir toplumun yapısı araştırılıp işleyişi incelenmeye ve doğru tahmin edilmeye kalkışıldığı zaman, sadece toplumun karmaşıklığından dolayı değil, fakat insanın toplumsal ve iktisadi davranışı bilmede söz konusu olan genel güçlükler dolayısıyla da, belirgin ve hayli keskin bir hal olur. Bununla birlikte, milyonlarca bireysel faile dağılan bilgi, kendiliğinden gelişen gelenek ve alışkanlıklarda yoğunlaştığı için, özetlenip serbest pazarın işleyişinden çıkartılabilir. Hayek’in epistemolojisi işte bu durumun bir sonucu olarak onu akılcı reformistler karşısında kurumsal ve etik muhafazakarlığın, müdahale ekonomisinin karşısında da serbest pazarın savunucusu olmaya sevk etmiştir. Onun muhafazakar görüşüne göre, devletin serbest piyasadaki kontrolü veya serbest piyasadaki müdahalesi enflasyon, işsizlik, durgunluk ve çöküntü gibi iktisadi hastalıkların yalnızca daha da artmasına yol açar. Nitekim, o parça parça gerçekleştirilen ılımlı reformların ve devlet müdahalelerinin kaçınılmaz olarak Hitler gibi diktatörlere kapı açan ulusal yıkımlarla sonuçlanacağını tekrar tekrar ifade etmiştir’’ diyerek araştırmasını ortaya koydu.
KAYNAKÇA
WİKİPEDİ
DERGİPARK
https://www.felsefe.gen.tr/august-von-hayek-kimdir/
https://www.paraborsa.net/i/friedrich-von-hayek-kimdir/
Mehmet Kuzey
