’Yasaklara uyarsak bu son kapanma olabilir’

İlimizde vakaların artmasıyla birlikte durumun daha kötüye gitmesinin önüne geçmek amacıyla sürekli uyarılarda bulunan Prof. Dr. Alper Şener, ‘’Yasaklara uyarsak bu son kapanma olabilir’’ dedi.

Büyük bir pandemiye neden olan Koronavirüs ülkemizde Mart ayından beri can almaya devam ediyor. İlimizde de Şubat ayından beri vaka sayılarında ciddi artış gözleniyor.  Çanakkale’de salgının başından beri halkı bilgilendiren ve son günlerde İzmir Katip Çelebi Üniversitesine geçen Dr. Alper Şener, salgının boyutunu Çanakkale özelinde değerlendirmeye devam ediyor.  Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener  “ Ha gayret… bu son kapanma’’ diyerek önemli açıklamalarda bulundu.

Şener, salgında olumlu haberler vererek, ‘’Eğer önlemlere (tartışmalı olanlar dahil) tam uyum olur ise. Haziran’da gelecek aşılar ile yaygın aşılama başlar ve Temmuz gibi bitirirsek. Eylül- Ekim Gibi yüz yüze eğitim başlar. Maske sadece belirli alanlarda zorunlu kalır. Toplu taşıma gibi... Kasım’da korona rapel aşıları yapılmaya başlar. Bu yıl tamamen normalleşebiliriz. Sonuç, hep beraber başaracağız’’ dedi.

ÇİFT MASKE ÖNERİSİNİ YİNELEDİ
Salgının başından beri Şener, çift maskeyi öneriyor. Çidt maske takılması hakkındaki uyarılarını yineleyen Şener, ‘’ Toplu taşımada yolcu kısıtlaması olmadığı için tek çare çift kat maske. şehirlerarası ulaşımda yolcu kapasitesi azaltmaya gidilmeli. Aşı...Aşı...Aşı’’ diye konuştu.

‘’YASAKLARA UYARSAK BU SON KAPANMA OLABİLİR’’
Şener, ‘’Eğer tam uyum olur ise, son kapanma olabilir...1 aya uzadığını varsayarak söylüyorum. Yerli Aşıya erken kullanım onayı gündemde...çok önemli gelişme. Aşılar ile daha önce olumsuz görüşler bildirenden bir düzeltme bekliyoruz...çünkü artık şüphe yok ki. Aşı korur ve hayat kurtarır’’ diye konuştu.
Şener, kısmi kapanma yeterli mi sorularına cevap vererek, ‘’Bu bir kademeli kapanma, artış durur ise devam etmek...durmaz ise genişletmek lazım. Çocuklara kısıtlama geldi? İnsan hareketini kısıtlamak için- eğitimcilerin aşılanmasına zaman kazandırmak için- eve virüs taşınmayı engellemek için. Şehirler arası özel araç ile seyahat yasak, toplu taşıma serbest? Yasağa rağmen özel araç ile HES kodu vs taklit ederek seyahat edenler olduğu için...tahminim...yoksa toplu taşıma daha riskli. ayrıca aynı evi paylaşanların aynı araç ile seyahatte maske takmasına gerek yok (CDC görüşü) Toplu taşımada çift maske şart. Varyant virüs olgu artışını çok olumsuz etkiledi. Hasta grubu 40-50 yaşa kaydı...yaygın AC tutulumu oluyor. İngiltere varyantı; hem bulaşta, hemde hastaneye yatışta sabıkalı...ölüm ile ilgili kanıt düzeyi eksik. Aşı olmayanlar var? Sağlık çalışanı bile %14 ise diyecek bir şey yok...bunda ilk başta bazı hocaların yaptığı “ grip bu aşısı mı? Olur”...”aşıya gerek yok!”...” grip aşısı koruyor mu? Ki” gibi söylemleri etkisi oldu. şimdi bu hocalardan beklentim; bu yanlışı düzeltmeleri- çünkü onlara da inanarak aşı olmayan ciddi bir kesim var. İstanbul’a özel yaygın bir aşılama stratejisi şart. Sonuç, Eğer el birliği ile yasaklara uyarsak bu son kapanma olabilir’’ diye ifade etti.

‘’YENİ AŞI KARIŞIMLARI ŞART!’’
Varyantlar hakkında bilgi veren Şener, ‘’Korona virüs evrimsel değişim geçiriyor ve devam edecek, tıpkı influenza gibi. İnfluenza virüs yılda 10bin nükleotitde 25 mutasyon geçiriyor... mevsimsel koronada bu rakam 6... Covid 19’da ise 10... filogenetik ağaçları nerdeyse aynı dağılımda. Covid 19 geçirdiği mutasyonlar önemli çünkü Ag değişimi ile oluşacak nAb’dan kaçıyor- Bu da aşılanmaya rağmen hastalanmaya sebep oluyor. Oluşan antijenik değişim nedeniyle yeni aşı karışımları şart! Tüm bunların pratik sonucu ise 6 ayda bir aşı içeriğinin yenilenmesi- örn influenzada olduğu gibi.. olacak. Sonuç, 2 doz Sinovac olanlara; bir doz Biontech yapılması akılcı olacaktır’’ diye konuştu.

‘’HAFTALIK ARTIŞI İNANILMAZ YÜKSEK’’
Şener, ‘’Çanakkale olgu haftalık artışı inanılmaz yüksek % 46. Aşılama hızı Türkiye’de en iyilerden... Bu hızla 18.11.2021’de tamam’’ diye konuştu.

‘’AŞILAMA HIZLANMALI’’
Şener, Kademeli Kapanma hakkında, ‘’İlk 15 gündeki önlemlere uyum çok önemli... Eğer yine kitaba uymak yerine, kitabına uydurmaya kalkılır ise- daha ciddi/ sert/katı önlemler gelecektir. Aşılama hızlanmalı...İstanbul’a yeni özel önlem şart. Şehirler arası seyahat ikinci yarıda çok önemli hale gelecek. İlk yarıda çok etkisi olmaz. Varyant virüsün yaygınlaşması bu tabloda çok etkili oldu. 40’lı yaşlarda YB yatan ve ağır seyreden çok hasta görüyoruz. Önlemlere lütfen dikkat. Sırası gelen herkes lütfen aşısını olsun, özellikle Biontech için çok ciddi bir emek söz konusu ve dünyada herkesin aşıya ihtiyacı var. buna ulaşamayan çok’’ dedi.

‘’AŞILAMA OLMADAN ÇIKIŞ YOK’’
‘’İnsan hareketinin engellenmesi şart’’ diyen Şener, ‘’Ramazan ayında olası gelecek kısıtlama ile ciddi oranda sayıda düşme beklemek doğru olmaz... sabırla ve istikrar ile önlemlere devam şart. Aşı olmayanlar için diyecek bir şey bulamıyorum ama salgının başında bilinçsizce söylenen 'grip bu' ... 'gribin aşısı mı olur' söylemlerinin bunda etkisi olduğunu düşünüyorum. Tabip Odalarına ciddi sorumluluk düşüyor...hep beraber bu yanlış söylemlere fırsat vermememiz lazım, ortak bir dille yeniden bıkmadan anlatmamız lazım...aşılama olmadan çıkış yok’’ diye ifade etti.

‘’KÜBA AŞI GELİŞTİRMEYİ BAŞARAN EN KÜÇÜK ÜLKE OLACAK’’
Sadece ülkemizden değil, yurtdışından da koronavirüs hakkında örnekleri paylaşan Şener, Küba’nın başarısını anlattı.Şener, ‘’Küba olasılıkla dünyada aşı geliştirmeyi başaran en küçük ülke olacak,  Soberana-2 aşısı, subunit konjugat aşı- faz 3 devam ediyor- tahminen %80-95 etkinlik bekleniyor. Bu yaz kendi ülkelerinde 11.2 milyon kişiyi aşılamayı hedefliyorlar...Aşıyı geliştiren Finlay Enst( ulusal ) bu yıl ikinci bir faz 3’ü İran ile ortak yapmak için antlaşmış.  Abdala and Mambisa adlı iki nazal spray aşıda sırada ve faz 1/2’de geçen yıl bitmiş, Sonuç- imkansız hiç bir şey yok. Bu arada Soberena =hediye demek... Abdala=Küba devrimini anlatan meşhur bir şiir, Mambisa=Portekizli istilacılara direnen bir kahramanın adı. Bizim yerli ve milli aşımızın adı ne olmalı?’’ diye ifade etti.

‘’TAM KAPANMADAN MUCİZEVİ SONUÇ BEKLEMEYİN’’
‘’Hangi önlem çıkar ise çıksın-tam kapanma/ek tedbir Artık toplumsal olarak birlikte hareket edip, el birliği ile önlemlere uyup sıramız gelince aşımızı olmalıyız’’ diyen Şener, ‘’Tam kapanmadan mucizevi sonuç beklemeyin. Olgu sayısı çok arttı. Önlemlere uyum daha önemli’’ dedi.

‘’TAM KAPANMA SADECE ALMANYA VE FRANSA'NIN GÜNDEMİNDE’’
Dr. Şener, ‘’Kapanma mı, ek tedbir mi sorularına yanıt vererek, ‘’Her ikisi de akılcı... Kapanma olgu sayısını ve hastane yükünü azaltır ama mucizevi sonuç beklememek lazım 60gün altındaki kapanmalarda... Salgın artık sadece sağlık sistemi için değil sosyolojik-psikolojik-ekonomik sıkıntılar barındırıyor... Tüm Avrupa’da benzer durumda ama tam kapanma sadece Almanya ve Fransa'nın gündeminde’’ dedi.

‘’AŞI TEK YOL’’
‘’Ramazan ayında tam kapanma ile mucizevi sonuç beklememek lazım’’ diyen Şener,Vaka sayısı çok yüksek... Kapanma olduğu zaman bile bunu by-pass edenler olur ise; işe yaramaz! Herkes toplumsal mutabakat ile bu işin kötüye gittiğini bilerek hareket etmeli. Aşı Biontech randevusu alıp gitmeyenler var, aşı kaybı oluyor deniliyor? Sağlık çalışanları bile %14 aşılamamış... SB verisine göre...olmamalı...5’er dozluk olduğu için bu konuda sulandırma sonrası gün sonunda imhaya gidenler olmuş... Aşı tek yol; milyonlarca doz geliyor. Boşa gitmemeli.

‘’TÜRKİYE’DE NERDEYSE TÜM VARYANTLAR VAR’’
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıklamalarına göre, değerlendirmede bulunan Şener, ‘’Türkiye’de nerdeyse tüm varyantlar var. Aşılanan grupta hastaneye yatışa ve yoğun bakıma yatışta ciddi azalma var, aşının etkisi. Sağlık çalışanlarının %14’ü...65 yaş üstünün %24’ü aşı olmamış- kendi isteği ile Haziranda -aşı sırası 40’lı yaşlara gelecek. Eylül’de yerli aşı Faz 3 bitiyor. Yatak doluluk oranları %60’larda...Sinop, Bartın, Rize, Çanakkale, İzmirde yoğun bakım yatak doluluk oranı %80 üstünde’’ dedi.

‘’İSTANBUL'A ÖZEL ÇÖZÜM LAZIM’’
Salgında kapanmanın etkilerine değinen Şener, ‘’60 gün altındaki kapanmaların salgın açısından mucizevi sonucu yok. Ramazan başında kapandınız, 2-3 haftadan önce olgu sayısı düşemeyecek. Bu da zaten öyle geçen yıldaki gibi 2-3binli rakamlara inmez... Ama turizm vb ekonomik kaygılar da önemli buna göre karar vermek lazım. Avrupa'da %6-29 artış olan 20 ülke var ama tam kapanmayı telaffuz eden Fransa ve Almanya dışında ülke yok.  Bunu yapabilmek için ekonominiz de sağlam olmalı, Salgını nasıl kontrol edeceğiz? İstanbul'a özel çözüm lazım. Seyahat yasağı vs ile bu yayılımı önlemek çok olası değil. Türkiye'de %40 pozitif kişi İstanbul'da. Buraya özel aşılama şart.  Salgında artık- Çekiç ve dans birlikte işlemeli. Çekiç katı önlemler. Dans vaka sayısındaki azalmayı garanti altına almak için aşı’’ dedi.

“BOOSTER AŞI İÇİN PLANLAMA”
Ortaya çıkan varyantlarda Aşı etkinliğinde azalmanın olduğunu vurgulayan Şener, ‘’Şu andaki bilinen varyantlara etkili yeni aşıların çalışmaları devam ediyor. Bu etkinlikte azalma görüldüğü için mevcut aşıların “ karışım” ları gelecek gibi duruyor. Mevcut aşılardan rAd26...J&J aşısı varyant etkinliği makul...tek doz uygulanması da avantaj...Bunu değerlendirmek lazım’’ dedi.

‘’AŞININ BULUNMASINDAN SONRAKİ EN ÖNEMLİ GELİŞME’’
‘’Molnupiravir ile ilgili faz çalışmalarından çok iyi sonuçlar geliyor’’ diyerek, ‘’Günde 2 defa - 5 gün uygulama ile virüsün NF’den tamamen temizlendiği bildirildi. Bu yıl kullanıma sunulur ise; salgında Aşının bulunmasından sonraki en önemli gelişme olacaktır’’ diye ifade etti.

‘’BÜTÜN AVRUPA İNGİLTERE VARYANTI İŞGALİ ALTINDA’’
Şener, Bütün Avrupa İngiltere varyantı işgali altında...1 Şubattan - 22 Marta iki kat artmış. 20 ülkede son 28 günde vaka sayılarında ciddi artış var...+%6 ile +%29 arasında. Belçika ve Italya’da P1 Brezilya varyantı. Belçika, Fransa, Lüksemburg, Norveç’te Güney Afrika varyantı...
Türkiye’de durum benzer’’ diye belirtti.

‘’ÇEKİÇ VE DANS’’
Salgın kontrolünde önerilen yeni strateji hakkında konuşan Şener, ‘’Çekiç ve dans... Çekiç sıkı önlemleri- dans ise akılcı ve daha estetik önlemler ile tekrarlamasını önlemeyi hedeflemeyi temsil ediyor. Aslında çok temel örnekleri var- Tayvan, Güney Kore ve Japonya’’ dedi.

EN FAZLA AŞILAMA DA EN FAZLA VAKA DA ÇANAKKALE’DE
Çanakkale’nin vaka sayısı artışı çok ilginç olduğunu belirten Dr. Alper Şener, ‘’Türkiye’de aşılama oranında birinci olan bir il en çok vaka artışında da açık ara önde. Türkiye aşılama oranı ortalaması %11.90. Çanakkale %18,79. Bence bu varyant etkisi çünkü Balıkesir’de aynı şekilde Salgın dinamiği her yerde farklı’’ dedi.

‘’ÇOĞU ÜLKE AŞI ÖNCELİK SIRALAMASINI BAŞLADIĞI GİBİ DEVAM ETTİRMİYOR’’
Aşılanma sırası hakkında konuşan Şener, ‘’Tüm dünyada bir sıralama var, bu gayet doğal, Sıralama; ölüm oranlarına bakılarak belirlenmiştir. Yangında ilk kurtarılacaklar gibi, düşünün. Çoğu ülke aşı öncelik sıralamasını başladığı gibi devam ettirmiyor, ettiremez de çünkü salgın dinamik ve insan davranışları değişken sahada ki görülen öncelikler ve aşı tedarik zinciri hesap edilerek sıralamada değişimler yapılıyor. Bizde ilk örnek öğretmenler oldu, mesela bizdeki aşı sıralaması önceliğine sonradan alınan gruplara bakıldığında öğretmenler- kolluk güçleri- haber/medya çalışanları- ...en son turizm sektörü çalışanları girdi’’ dedi.

‘’Şimdi gelelim itirazlara’’ diyen Şener ’’Bu değişimler gerekli mi? Evet, neden mi? Bir yıldır her kapanmaya itiraz var mı? Var.  Maske takmam, özgürlüğümü kısıtlıyor diyen bir grup var mı? Var.  Bizi eve hapis ettiniz, buna ne gerek var diyen var mı? Var. Filyasyon ekiplerini kovalayan, döven, hakaret eden, yanlış bilgi veren var mı? Var. Karantinada olup kaçan var mı? Var. Sokağa çıkma yasağını delmek için her türlü yolu deneyen var mı? Var.  Kurallara uymayıp, ceza yiyince; kolluk güçlerine her türlü nezaketsizliği yapan var mı? Var.  Evde kalın dedikçe, gizli gizli ev gezmesi yapan var mı? Var.  Karantinaya alındığı yurt/ hastaneden kaçıp sonra özgürlüğümü kısıtladılar diye hekimi şikayet eden var mı? Var.  Sadece işi iyileştirmek olan ve hayatını nerdeyse bu işe adamış kişilere hakaret eden bir troll grubu var mı? Var. Aşı gelmiş, hala olmayan kaçan var mı? Var.  Aşılar ile ilgili bilip bilmeden spekülasyon yapan ve bunlara inanıp bilim insanlarına hakaret eden var mı? Var. Yani var oğlu var. Sonuçta burada devlet üstüne düşeni yapmış mı? Yapmış. Ben artık bu itirazları “Hoşafın yağı kesildi” ne benzetiyorum’’ şeklinde ifade etti.

‘’SEMPTOM OLMASINA RAĞMEN PCR'I NEGATİF ÇIKANLAR’’
Şener, varyantlar ile ilgili bulgular ve şüpheleri aktardı. ‘’Brezilya'da varyant koenfeksiyonu tanımlandı. Daha karşılaşmadığımız bir durum.  Brezilya P1 ve yeni tanımlanmış VUI-NP13L varyantının birlikte enfeksiyon yaptığı gösterildi. Varyantlar ile ilgili daha ciddi kaygılarımız var artık. Daha bulaşıcı; biliyorduk. Daha ağır hastalık yapıcı ve öldürücü; biliyorduk. PCR'da tespit edilemeyenleri var; öğrendik. Antiviralller direnç olabilir; ciddi şüphe var. Yeniden ve uzun süren enfeksiyon yapabiliyorlar; ciddi şüphe var. Aşıdan kaçabiliyorlar; bazılarında gösterildi, hepsinde değil. Sahadan gözlemler Son zamanlarda antiviral tedaviyi uzatma gereği duyduğumuz hasta sayısı çok fazla geçen yıla göre ev içi temaslarda şunu çok sık duyar olduk... Semptom olmasına rağmen PCR'ı negatif çıkanlar’’ dedi.

‘’KONTROL ALTINDA TUTULMASI GEREKEN PAZARIN KENDİSİ VE SATIŞ YAPANLAR DEĞİL’’
Sorular üzerine açık pazar alanları nasıl olması hakkında görüşlerini belirten Şener, ‘’Alan genişletilmeli tezgah mesafesi+ kullanım alanı. Açık olduğu saatler kısıtlı ama gün sayısı fazla olmalı aynı gün çok kişi giriş yapmaması için. Lokasyonu, sayısı arttırılmalı... farklı bölgelerde olmalı ki- insanlar az mesafe ile alışverişini halledebilir olmalı. Günleri alışverişin tipine göre bölmek anlamsız giyim - kuşam günü, peynir günü, sebze/ meyve günü gibi çünkü bu defa farklı günlerde o alana giriş olacak, aynı zamanda o alana ulaşmak isteyen insan trafiği fazla olacak. Burada kontrol altında tutulması gereken pazarın kendisi ve satış yapanlar değil’’ diye ifade etti.

‘’CUMARTESİ YASAĞI İŞE YARAMAYACAK’’
‘’Gidişat iç açıcı değil’’ diyen Şener, ‘’Önlemlere uyumda düşme var. Zor olanı öneriyoruz birde zıt söylemler ile kafalar iyice karışıyor. Cumartesi yasağı işe yaramayacak çünkü çoğunluk cuma son dakikaya kadar dışarıda. Aşıda hızlanmak lazım %75 olmadan salgının bitmesi zor. Üç büyük şehre özel aşılama kampanyası lazım hastalık yükünü kırmak için’’ diye belirtti.

YERLİ AŞIDA FAZ ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR
Yerli aşı ne zaman sorularına yanıt veren Şener, ‘’Erciyes üniversitesi aşısı ERUCOV- VAC adı ile çalışması devam ediyor,  Faz 2’de görünüyor. 250 kişilik Faz 2 bitiş tarihi 30 Nisan 2022 görünüyor’’ dedi.

‘’ÜÇ BÜYÜK ŞEHRE ÖZEL AŞILAMA KAMPANYASI GEREKLİ’’
‘’Salgından çıkmak için hedefimiz nüfusun %75’ini aşılamak’’ diyen Şener, ‘’Doğal bağışıkları ihmal ettiğimiz de. Bu hızla aşılamaya devam edersek. İstanbul 06.08.2022. Ankara...04.03.2022. İzmir...31.01.2022. Çanakkale’de 30.10.2021’de bunu sağlıyorsunuz. Sonuç,  kesinlikle üç büyük şehre Özel aşılama kampanyası gerekli’’ şeklinde ifade etti.

‘’SİNOVAC VE SİNOPHARM VARYANTLAR ÜZERİNE ETKİLİ’’
 İnaktif aşının varyantlara ne kadar etkili olduğu hakkında görüşlerini paylaşan Dr Şener, ‘’Çin’den bir çalışma in vitro. Hastalığı geçirenlerin plazması 5 ay sonra ve 2 doz aşılamadan 2-3 hafta sonrası invitro nötralizasyon bakılmış. Vahşi virüs ( ilk suş), İngiltere ve Güney Afrika varyantı. Sonuç; plazma ve inaktif virüs aşıları Sinovac ve Sinopharm varyantlar üzerine etkili. Ama plazma daha etkili çıkmış’’
dedi.

‘’RAMAZANDA AŞILAMAYI HIZLANDIRMAK LAZIM’’
‘’Olgu sayılarındaki artış devam edecektir’’ diyen Şener, ‘’Kafe ve restoranların kapanması çok etkilemeyecektir. Bu grup ne yazık ki günah keçisi oldu sanki başka yerde bulaşmıyor gibi. Üç büyük şehirde hasta yükü fazla özel aşılama yapılmalı bu şehirlere. Toplu taşımada bulaşa engel olmak çok olası olmadı buralarda. Aşılama sırası doğru Tüm dünya bunu yaptı ama özel durumlar ve özel gruplar için sıralama değişimi yapıldı; bu da doğru kolluk güçlerini yazmıştım, daha önce 230bin kişi tek uygulamada sahaya çıkıyor ise bu grup kesinlikle risklidir. Ramazanda aşılamayı hızlandırmak lazım. Kurban zamanında yine insan trafiği artacak, çiftçiler gibi- hayvancılıkla uğraşanlar içinde takvim belirlenmeli. Türkiye'de %8'lerde aşılama, doğal bağışık ise %4'lerde... Bu toplam %25'i geçmeden değil normalleşmek. Konuşmayı bile düşünmek hata olur. Örnek Şili. Toplam %75'i geçince de tamamen normalleşiriz’’ diye ifade etti.

Bünyamin Nami Tonka