Ezine ilçesine bağlı Yeniköy ve Mahmudiye Köyleri arasında yer alan Cezayirli Hasan Paşa Köşkü 18. yüzyıldan kalma tarihi bir yapı. Cezayirli Hasan Paşa’nın 18. yüzyılın ortalarında Kaptan-ı Deryalık yapmış önemli birisi olduğunu da tarih kitaplarında geçiyor. Bu köşk özellikle Çanakkale Boğazı’ndaki deniz ticaretini, gemi seferlerini kontrol amaçlı da yapılmış bir yapı. Çanakkale Boğazı’na girmeden önce Beşik Koyu’nda uygun rüzgarları bekleyen gemilerin de gözlemlendiği önemli jeopolitik bir nokta. Bu kadar iyi korunmuş bir binanın çok fazla örneği Anadolu’da yok. Özellikle bu yapının restorasyonu yapılarak kültür ve turizme kazandırılması çok önemli. Aynı zamanda Troya Müzesi, Troya Ören Yeri ve Cezayirli Hasan Paşa Köşkü aslında Troya Kültür Rotası’nın da üzerinden geçtiği bir destinasyon. Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararıyla 2018 Troya Yılı kapsamında Cezayirli Hasan Paşa Köşkü için adım atıldı.
Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koruma altına alınan ve arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan köşkün mülkiyeti Müze Müdürlüğü'nde bulunuyor. Yüksekçe bir bodrum katla birlikte üç katlı olan yapının güney yönden direk ikinci kata giriş sağlayan bir kapısı bulunuyor.
Kapının önünde ahşap olduğu düşünülen merdiven ve podyum kısmı günümüze kadar ulaşmadığı gibi, yapının iç kısmında bulunan ara bölmelerden hiçbiri de mevcut değil. Yapının çatı kısmının köşelerinde küçük balkon şeklinde ve kule görünümündeki fenerlikler ilginç görüntü oluşturuyor. Dikdörtgen şeklindeki pencerelerin üzerinde yalancı kemer bulunuyor. Yapının iç bölümünde duvardaki alçı sıvalar üzerinde kazıma çizgi ile çizilmiş tekne resimleri de dikkat çekiyor.
SADECE İSKELETİ KALMIŞ
Bozcaada yoluna yakın bir yerde buğday tarlası içinde bulunuyor köşk. Tarihi kitaplarda ve eski fotoğraflarda bu köşkün büyük bir alanı kapladığı görülüyor. Fakat daha sonra bu alanların tamamı yıkılmış zamanla. Şimdi ise sadece köşkün iskeleti kalmış. Köşkün içine girmek kolay değil. Ana giriş kısmının merdivenleri yıkıldığı için köşkün içine girmek için duvara tırmanmak gerekiyor. Duvara tırmanıp kapı kısmına çıkıldığın ise aşağı inmek için de ayrıca duvara tutunup aşağıya inmek gerekiyor. Normal şartlar altında içi üç kat olması gereken köşkün içi kısmı tamamen yıkılmış. Köşkün sadece iskeleti kalmış durumda. İçeride zamanlar otlar ve ağaçlar bitmiş. Ayrıca sahipsiz kaldığı için de alemcilerin mekanı olmuş. Köşk son yapılan çalışma ile bu yıl içinde kazı çalışması yapılacak ve genel bir çalışma sonucunda ayağa kaldırılarak turizme açılacak.
CEZAYİRLİ GAZİ HASAN PAŞA KİMDİR?
1713 yılında dünyaya gelen Cezayirli Gazi Hasan Paşa, küçük yaşta esir düştükten sonra azat edilip Tekirdağ'da yaşadı.1730'lu yıllarda yeniçeri ocağına katılan Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Belgrad Kuşatması sırasında büyük başarılar göstermiştir.
Cezayir'de bulunduğu yıllarda Amerikan filosu ile girdiği savaşı kazanan Gazi Hasan Paşa sonrasında çok sayıda Amerikalıyı da esir almıştı. Alınan esirlerin iadesi için Amerikan Kongresi ile yapılan anlaşma doğrultusunda 642 bin altın tek seferde ve yılda 12 bin Osmanlı altını vergi ödemeyi kabul etmiştir. 1761 yılında Osmanlı donanmasına katılan ve kalyon kaptanı olan Gazi Hasan Paşa, 1767'da kapudane olarak paşa unvanı almıştır. 1770 yılında Rusların gerçekleştirdiği Çeşme Baskını'ndan sonra yaşanan görev değişiklikleriyle birlikte Cezayirli Gazi Hasan Paşa'ya beylerbeyi rütbesi verilir.
1774 sonrasında kaptan-ı deryalığa getirilen Cezayirli Gazi Hasan Paşa bilhassa 1. Abdülhamid devrinde devlet idaresinde büyük bir nüfuza sahip oldu. Bu süre zarfında devletin merkezi idaresini ele aldı ve Suriye, Mora, Mısır gibi önemli bölgelerde baş gösteren isyanları bastırdı. 1787 tarihinde başlayan Rusya&Avusturya ittifakı ile savaşan Osmanlı'nın Rus cephesine atanan Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Özi kalesinin savunmasında zafer kazanmıştır. Ancak sonrasında Özi kalesinin düşüşü engellenememiştir.
Bu kayıp Kaptan-ı Derya Cezayirli Gazi Hasap Paşanın şöhretini sarsmıştır. Özi'nin düşüşü sonrası felç geçirip ölen 1. Abdülhamid yerine tahta geçen 3. Selim, Cezayirli Gazi Hasan Paşa'yı kaptan-ı deryalıktan alıp İsmail kalesine serasker tayin etmiştir. . Selim döneminde İsmail kalesinin savunmasında gösterdiği başarı sonrası sadrazamlığa atanan Cezayirli Gazi Hasan Paşa, yönetimi esnasında aldığı sert önlemler nedeniyle hem korku hem de tepki görmüştür. 30 Mart 1790'da Şumnu'daki merkez karargahta vefat etmiştir ve şehirdeki Bektaşi tekkesine defnedilmiştir.
Tarihi “Cezayirli Hasan Paşa Köşkü” Turizme Kazandırılacak
Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından koruma altına alınan ve arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan tarihi köşkün mülkiyetinin Müze Müdürlüğü’nde bulunduğunu belirten yetkililer 18. yüzyıldan kalma köşkten günümüze çok az kısmının kaldığını söylediler. Tarihi köşkün çatı kısmının köşelerinde küçük balkon şeklinde ve kule görünümündeki fenerliklerin ilginç görüntü oluşturduğunu belirten yetkililer, yapının iç bölümündeki duvardaki alçı sıvalar üzerinde kazıma çizgi ile çizilmiş tekne resimlerin de dikkat çektiğini ifade ettiler.
Tarihi köşkün isminin verildiği Cezayirli Hasan Paşa’nın 18. yüzyılın ortalarında Kaptan-ı Deryalık yapmış önemli birisi olduğunu da belirten yetkiler, özellikle Batı Anadolu’daki su ile ilgili projelerde Cezayirli Hasan Paşa’nın ismini çok duyulduğunu, bu tarihi yapının da 1770’lerde yapıldığını söyleyerek, “Bu köşk özellikle Çanakkale Boğazı’ndaki deniz ticaretini, gemi seferlerini kontrol amaçlı da yapılmış bir yapı. Çanakkale Boğazı’na girmeden önce Beşik Koyu’nda uygun rüzgarları bekleyen gemilerin de gözlemlendiği önemli jeopolitik bir nokta. Bu kadar iyi korunmuş bir binanın çok fazla örneği Anadolu’da yok. Özellikle bu yapının restorasyonu yapılarak kültür ve turizme kazandırılması çok önemli. Aynı zamanda Troya Müzesi, Troya Ören Yeri ve Cezayirli Hasan Paşa Köşkü aslında Troya Kültür Rotası’nın da üzerinden geçtiği bir destinasyon. Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararıyla 2018 Troya Yılı kapsamında Cezayirli Hasan Paşa Köşkü’ne ulaşımı sağlayan yol parke taş kaplanarak yapılmıştı. Bu tarihi köşk hazırlanacak bir proje doğrultusunda yakın zamanda restore edilerek, kültür turizmine kazandırılacak” dediler.
Bünyamin Nami Tonka
