Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdür Yardımcısı Öğretim Görevlisi İsmail Sabah, arşiv belgelerindeki yaptığı araştırmada Çanakkale Savaşları'nda 18 yaşından küçük askerlerin görev aldığı bilgisinin yanlış olduğunu açıkladı.
Tarihimizin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Savaşları'nın üzerinden 108 yıl geçti. Bir asırdan fazla zaman önce yaşanan ve dünyanın en büyük savaşlarından biri olan Çanakkale Savaşları ile ilgili bazı söylentilerin doğru olmadığı yeni yeni ortay acıkıyor. Çok sayıda şehidimizin yaşandığı bu topraklarda savaşa 15 yaşındaki çocukların okullarından alınarak cepheye alındığı da hep söylenir. Bugüne kadar gelen bu söylentinin yanlış olduğu belgelerle ortaya çıktı.
Çanakkale Savaşları ile ilgili en büyük belge ve arşiv ÇOMÜ AÇASAM’da bulunuyor. Bu belgeleri araştıran Müdür Yardımcısı Öğretim Görevlisi İsmail Sabah, çocukların cepheye gönderildiği yönündeki söylentilerin yanlış olduğunu belgelerle açıkladı. Çanakkale Savaşları ilgili arşiv çalışmaları sırasında çok sayıda Osmanlıca yazılmış harp ceridesini inceleyen İsmail Sabah, yaptığı çalışmalar sonucunda Çanakkale Savaşları'nda 13 ve 15 yaşındaki askerlerin cephede savaştığına dair sosyal medyada paylaşılan içeriklerin yanlış olduğunu ortaya çıkardı.
Sabah, “1'inci Dünya Savaşı başlamadan, Osmanlı Devleti seferberlik ilan etmeden önce 12 Mayıs 1914 tarihinde Osmanlı Devleti ufukta yaklaşan tehlikeyi görüyor ve buna yönelik bir hazırlık olması amacıyla bu tarihte 'Mükellefiyeti Askeriye Kanunu Muvakkati' dediğimiz bir kanun çıkarıyor. Bu kanunda kimlerin, hangi yaştakilerin, nasıl silah altına alınacağı belirtiliyor. Osmanlı ordusu kanunlarla işleyişini yürütürdü ve kanunlar üzerine personel temini gerçekleştirirdi. Bu kanunlara ve savaşın çeşitli dönemlerinde çıkan kanunlara baktığımız zaman seferberlikle birlikte ilk olarak 20-45 arasında olanların silah altına davet edildiğini görüyoruz. Ardından artan kayıplar nedeniyle ordunun personel ihtiyacını temin edebilmek için 45 yaşın, 50 yaşa çıkarıldığını görüyoruz. Ancak bu da yeterli gelmeyince, savaşın ilerleyen safhalarına doğru 20 yaşın, 19'a ve en nihayetinde 18'e indiğini görmekteyiz ifadelerini kullandı.
'19 YAŞ ALTINDA BİR ASKERİN VARLIĞINDAN SÖZ ETMEK MÜMKÜN GÖZÜKMÜYOR'
1. Dünya Savaşı'nın 4 yıl sürdüğünü hatırlatan Sabah, Çanakkale özelinde bakacak olursak 19 yaşının altında bir askerin varlığından söz etmek pek mümkün gözükmüyor. 18 yaşında olanların eylül ve kasım ayındaki çağrılarla silah altına davet edildiklerini biliyoruz. Bunlar silah altına alındıktan sonra belli bir eğitim de görüp cepheye gönderildikleri için 18 yaşında silah altına çağrılan bir askerin eğitimini tamamlayıp, Çanakkale'ye geleceği zaman zarfında zaten burada muharebe fiili olarak sona ermiş durumda. Yani 18 yaşında eğitimini tamamlayıp gelmiş olsa bile bunların sayısının çok fazla olmadığını çok rahat söyleyebiliriz. Kaldı ki Çanakkale Cephesi'nde 13-15 yaşında bir askerin varlığından söz etmek mümkün değil. Türk ordusu, Çanakkale muharebelerinin hiçbir safhasında çocuk savaştırmamıştır. Zaten kanunlar ve belgeler de bize bunu çok açık bir şekilde gösteriyor.
Yanlış algıya sebebiyet veren, çeşitli dönemlerde çekilen izci çocuklara ait veya propaganda amaçlı çekilmiş fotoğrafların olduğunu görmekteyiz. Bunların Çanakkale Cephesi ile bir ilgisi olmadığını söyleyebiliriz. Bu konuda bir iddia daha 27 Mayıs 1915 tarihinde yani aslında Çanakkale muharebelerinin tüm hızıyla devam ettiği bir tarihte çıkarılan ve lise 10'uncu sınıf öğrencilerinden vücudu müsait olanların askerliğe alınmasıyla ilgili bir kanun. Bu kanunu görenler, kanun ekinde yer alan 'esbab-ı mucibesi' dediğimiz yani bu kanunun neden çıkarıldığını açıklayan metni incelemediğiniz zaman sanki lise 10'uncu sınıftaki öğrencilerin tamamının askere çağrıldığı gibi bir algı oluşuyor. Ancak kanunun biraz önce bahsetmiş olduğumuz ek metni bize aslında işin doğrusunu anlatıyor. Yedek subaylıkla ilgili kanun ilk çıktığı zaman liselerin ve idadilerin son 2 sınıfında okuyanların, yedek subay olma hakkını elde ettiklerini görüyoruz. Ancak yedek subay olmak için sadece eğitim şartını taşıyor olmak yeterli değil. Aynı zamanda kanunda öngörülen yaş şartını da taşıması lazım. Yani 16-17 yaşında olup da eğitim şartını taşıyanlar, yedek subay olmuyor. Kanunda belirtilen 19 yaş ve üstünde olup da bu eğitim derecesine sahip olanlar yedek subay oluyor. Arşivlere baktığımız zaman şunu net bir şekilde söyleyebiliriz ki; Çanakkale'de Türk ordusu hiçbir zaman çocuk asker savaştırmamıştır.” dedi.
ÇANAKKALE SAVAŞI’NA KATILAN 15 YAŞINDAKİ ASKERLERİ ANLATTIĞI İDDİASI DOĞRU DEĞİL
Öte yandan daha önce başka kaynaklar da “Hey on beşli” şarkısının çocukların 15 yaşında Çanakkale Savaşları’nda askere alındığı şda doğru olmadığı belirtiliyor.
“Hey On Beşli On Beşli / Tokat Yolları Taşlı” türküsünde sözü edilen “onbeşliler” onbeş yaşındaki Mehmetçikler değil Rumî Takvime göre 1315 yılı (Miladi takvime göre 1899) doğumlulardır. 15’liler 15 yaşında değil 18 yaşında askere alınmışlardır. Çanakkale’ye çocuk askerlerin sistematik şekilde gönderildiği iddiası doğru değil. Çanakkale Savaşı’nın sürdüğü yıllardaki yasal mevzuata göre 18 yaşından küçükler silah altına alınamazdı. Çanakkale Savaşı’nın sona erdiği 1915 yılı sonlarında silah altına alınacakların yaş sınırı zorunlu askerler için 18, gönüllü askerler için 17 idi. Çanakkale Savaşı’nda şehit olan çocuk yaştaki askerlerin büyük çoğunluğunun gönüllü olduğu ileri sürülmektedir.
Mehmet Güler
Foto: arşiv
