Gelibolu ilçesine bağlı Bolayır köyü yakınlarında tarihi duvarlarla çevrili bir alan bulunuyor. 14. yüzyılın ortalarında Osmanlı Ordusu tarafından fethedilen, Balkan topraklarının güneydoğu kesiminde Gelibolu Yarımadası’nda yer alıyor. 14. yüzyıl ortalarında Osmanlı Türklerinin bu tabyayı alarak Rumeli'ye geçişi Balkanlar'ın tarihinde oldukça önemli bir dönüm noktası olmuş. Bu geniş alanın ismi de belgelerde “Cinbi”, “Çinpi” olarak da geçer. Halk arasına ise burasının ismi Çimpe kalesi olarak anılıyor. Aynı zamanda resmiyette de bu alanın ismi Çimpe kalesi olarak geçiyor.
BURASI KALE DEĞİL
Yıllardır doğru bilinen yanlışı ilk kez Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Osman Uysal, ortaya koydu. Prof. Dr. Ali Osman Uysal, Osmanlıların Rumeli'ye geçerek, beylikten imparatorluğa yükselişinde sembolik önemi bulunan Çimpe Kalesi'nin yerinin yanlış bilindiğini söyledi. Çimpe Kalesi'nin Osmanlıların Balkanlara geçişinin ilk noktası olarak bilindiğini söyleyen Prof. Dr. Ali Osman Uysal; “Bu açıdan çok önemli bir yerdir. Ancak bu yerin günümüzde nereye tekabül ettiği konusunda birtakım tartışmalar var. Osmanlı Beyliği’nin Balkanlara geçişine ve giderek de bu küçük beyliğin bir devlete, oradan da bir imparatorluğa dönüşmesine zemin hazırlayan yer olması bakımından anlamlı bir yerdir.
“Küçük bir hisar. Fakat Osmanlı'nın beylikten imparatorluğa dönüşümünü hazırlayan temel gelişmeler bu hisar çevresinde oluşmuştur. Çimpe Hisarı sembolik bir başlangıç, bu yüzden değerlidir ve bundan dolayı da tarih boyunca hep Osmanlı kaynakları buradan söz etmişlerdir ama zaman içerisinde bu yer kaybolmuştur. Fakat Osmanlı’nın son dönemlerinden itibaren yine tarihçilerin burayı merak ettiğini görüyoruz. Çok sayıda Osmanlı kroniğinde ve vakayinamelerinde Osmanlıların Rumeli'ye geçiş hikayesi menkıbevi biçimde anlatılır. Çimpe adı kaynaklarda farklı imlalarla zikredilir, yeri de farklı mevkilerde gösterilir. Modern araştırmacılar Osmanlı kroniklerinden hareketle Çimpe'yi, Bolayır tepelerinin Marmara'ya bakan yamaçlarında ya da o civarlarda arama eğiliminde olmuşlardır. Tarihçiler farklı farklı şeyler söylemişlerdir. Çok çeşitli öneriler var. Şu anda Bolayır'ın yakınlarındaki tabyanın olduğu yer kesinlikle Çimpe Kalesi değil.
Raporlarımda ve makalelerimde de zikrettiğim gibi orası Çimpe değil. Her yıl Rumeli'ye ilk geçiş noktası olarak tören yapılan yer, yani Bolayır'ın birkaç kilometre doğu tarafındaki tabyalar Çimpe Kalesi değil. Orası geç Osmanlı dönemine, 19'uncu yüzyıla ait askeri kuruluşlar. Değişen teknolojiye uygun olarak Osmanlı İmparatorluğu orada daha sonra bir dizi tabya yaptı. Bu tabyalar başkent İstanbul'u koruyabilmek amacıyla inşa edildiler. Oradaki algıyı değiştirmek gerekiyor. Biz bu durumu Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu olarak resmi kararla da tarif ettik. Burada törenler yapılmaması gerektiğini söyledik ama bir kere bunu hafıza tutmak lazım” dedi.
KALE ARAŞTIRILACAK
Kalenin bulunması için geniş bir araştırmanın yapılması gerektiğine vurgu yapan Prof. Dr. Uysal yaptığı çalışmaları şöyle özetledi; “Ben önceki yüzey araştırmamda Çanakkale ile sınırlı kaldığım için Tekirdağ tarafına ve Edirne tarafına geçemedim. Bölge kurulunun da talebi doğrultusunda Çimpe Kalesi'ni araştırmak için Kültür ve Turizm Bakanlığı'na yeniden yüzey araştırması için yeni bir proje sundum. Artık bunun sahada bir lokalizasyonunun yapılması lazım. Bahsedildiği gibi Şarköy civarında bir yerleşim yeri midir, daha farklı bir yer midir Ben daha farklı bir yer olduğunu düşünüyorum ama arşiv belgelerine iyi bakmak lazım. Eski haritaları da dikkate almak gerekiyor. Çünkü bazen onlar işaret edebiliyorlar. Bunun dışında kapsamlı bir literatür araştırması yapmak lazım. Modern tetkikleri, araştırmaları toparlamak ve bütün bunları bir de bir saha araştırmasıyla birleştirip, gerçekten lokalizasyon için sonuca ulaşmak gerekiyor. Zaman içerisinde yeri kaybolup gitmiştir ancak biz tarihi kaynaklardan Gazi Süleyman Paşa'nın oraya bir mescit yaptırdığını, hatta bir imam ve kadı tayin ettiğini biliyoruz. Arkeolojik açıdan baktığımızda elbette önce Çimpe Kalesi'nin yerini lokalize etmek lazım ve bu konudaki kafa karışıklığına son vermek gerekir.”
Mehmet Güler
Foto: BHA
