X hastalığı, aslında var olmayan, salgın riskine neden olabileceği varsayıldığı için DSÖ tarafından araştırma amaçlı öncelikli kabul edilen listesine alınan patojene verilen isim. İlk olarak 2018 yılında ortaya atılan X hastalığı, özetle yeni keşfedilen veya pandemi potansiyeli olan bir patojeni ifade ediyor.
2022'de DSÖ, 25 virüs ailesini ve bakteriyi incelemek ve daha fazla araştırılması gereken öncelikli patojenlerin bir listesini oluşturmak için 300'den fazla bilim insanını bir araya getirmiş ve bir liste oluşturma kararı almıştı. Bu liste, "ciddi bir uluslararası salgına" neden olabilecek bilinmeyen bir patojeni ifade eden X hastalığını kapsıyordu.
Son dönemde de ismi sıklıkla anılır olan gizemli x hastalığı hakkında Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Ghebreyesus, İsviçre'nin Davos kentinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nda hastalığa dair açıklamalarda bulunmuş, x hastalığının yeni bir salgına dönüşme ihtimalinin sinyalini vererek hazırlıklı olunması gerektiğinin altını çizmişti.
PROF. DR. ŞENER YORUMLADI
Çanakkale’ye de sık sık gelip giden ve şimdi İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı'nda görevli Prof. Dr. Alper Şener, şu anda odaklanılan konunun 'X' viral hastalığıyla ilgili olduğuna dikkati çekti. Prof. Dr. Şener, “DSÖ, sağlık önceliklerini sürekli güncelliyor. Covid-19 pandemisi nedeniyle DSÖ bu hastalıklarla ilgili güncellemeleri daha sık yapmaya başladı. 'Hastalık X' de aslında bu güncellemelerden bir tanesi. Çok gündeme gelmedi ama geçtiğimiz 10 yıl içerisinde zaten dünyanın genelinde solunum yolu enfeksiyonlarla ilgili pandemiyle alakalı DSÖ'nün bir öngörüsü vardı.
DSÖ, tahminlerini doğada da viral enfeksiyonların taramasını yaparak ağırlıklı olarak elindeki verilere ve dağılımlara göre yapıyor. DSÖ, Uzak Doğu'da 'Sars', daha sonra 'Mers' ile devam eden ve en sonunda Covid-19 gibi bütün dünyayı saran hastalıkla ilgili tahminini 2000'li yılların başında yaptı. Yani koronavirüs ve domuz gribi dahil olmak üzere bu viral hastalıklarla ilgili solunum yolu virüslerinin dünyada çok hızlı değişim gösterdiğini, doğada da farklılıkların olduğunu, bu doğadaki farklılıklarla birlikte dünyanın geninde bir pandemi beklendiği bir tahmin olarak gündeme konmuştu. Bu tahmin 2019 yılında tuttu.
DSÖ'nün 'Hastalık X' ile ilgili tahminde bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Şener, Bu tahmin de son 10 yılın bir tahmini, yeni bir tahmin değil. Yeniden gündeme geldi, yeniden alevlendi. Aslında solunum yolu viral hastalıklarla ilgili karşı karşıya kaldığımız tablo ölümcül seyretti ama beklenenin altında bir ölümcül tabloyla karşı karşıya kalındı. Dünyadaki ortalaması yüzde 3-5'lerde seyretti. Dünya nüfusu arttıkça ve genel anlamda dünyanın genelinde salgın, bulaşıcı hastalıklar ön plana çıktıkça daha ölümcül seyredecek olan yine solunum yolu enfeksiyonu gibi kan yoluyla bulaşan bir zoonotik hastalık; kene, sivrisinek gibi vektörün olduğu bir viral hastalık bekleniyor. Buna yönelik DSÖ hem çalışma hem de hazırlık yapıyor. Sahada yapılan taramalarda önce doğada değişime uğrayan virüsler, bakteriler ve parazitler inceleniyor.
Dünya genelinde, ne kadar süre içerisinde olduğu belli değil, bir pandemi bekleniyor. Pandeminin teknik olarak hangi ülkeden başlayacağı yorumu açık olsa da geleceği biliniyor. Ne zaman geleceği ise soru işareti. İnsanoğlu doğayı hor kullanmaya başladıkça, doğadaki dengeyi bozdukça, iklim değişiklikleri meydana geldikçe, insan hareketleri arttıkça ister istemez bir viral hastalık ya da paraziter hastalıkla ilgili gündem olacak gibi görülüyor. Dünyanın genelinde şu anda en büyük sıkıntılı paraziter; sıtma. Sıtmaya yönelik çok ciddi yatırımlar, aşılar var. Önümüzdeki günler için 'X' hastalığının viral ya da paraziter hastalık olabileceğini düşünüyorum. Dünya genelinde ciddi anlamda kitlesel ölümlere, hastalıklara sebep olup, olamayacağını zaman gösterecek.” dedi.
Mine Yel
