Boğazın iki yakasını birleştiren ve Yap-İşlet-Devret modeli ile yaptırılan 1915 Çanakkale Köprüsü geçen yıl büyük zarar ettiği ortaya çıktı. Köprü için 2024 yılında 16 milyon 425 bin araç geçişi garanti edilmesine rağmen, gerçekleşen araç geçiş sayısı yalnızca 2 milyon 684 bin 738 oldu. Bu, hedeflenen geçiş sayısının yalnızca %16’sının gerçekleştirildiğini ve yaklaşık yüzde 84 hata payı oluştuğunu ortaya koyuyor. Geçmeyen araçların parasını ise devlet ödeyecek.
Yapı-İlet-Devret modelleri ile yapılan birçok proje, devlete büyük yük getiriyor. Garanti edilen rakamlara ulaşılmayınca üstünü devlet ödüyor. Garanti edilen rakamların bile yakınına ulaşılmadığı için zarar eden yapılardan biri de 1915 Çanakkale Köprüsü. Köprünün geçen yıl ne kadar zarar ettiğini CHP Enerji ile Tabii Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz, açıkladı.
Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz’ın paylaştığı verilere göre, köprü için 2024 yılında 16 milyon 425 bin araç geçişi garanti edilmesine rağmen, gerçekleşen araç geçiş sayısı yalnızca 2 milyon 684 bin 738 oldu. Bu, hedeflenen geçiş sayısının yalnızca %16’sının gerçekleştirildiğini ve yaklaşık yüzde 84 hata payı oluştuğunu ortaya koyuyor.
Araç geçiş garantisinin sağlanamaması nedeniyle Hazine, köprüyü işleten şirkete tam 281 milyon 675 bin 371 Euro ödeme yapmak zorunda. Bu ödeme, kamu kaynaklarının nasıl kullanıldığı konusunda ciddi tartışmalara yol açtı. Vatandaşlar, projelerin planlama ve işletim süreçlerinde yapılan hataların maliyetinin doğrudan vatandaşa yüklenmemesini, bu tür projelerin şeffaflık ve kamu yararı ilkesi gözetilerek yeniden ele alınması gerektiğini yorumlarda belirtti. Yavuzyılmaz, paylaştığı verilerin CİMER ve Ulaştırma Bakanlığı’nın resmi internet sitesi üzerinden elde edildiğini açıkladı.
Açıklanan bu zarar bilançosu, kamuoyunda geniş bir yankı uyandırırken, garanti kapsamında yapılan yüksek ödemeler, projenin sürdürülebilirliği konusunda da soru işaretleri yarattı. 1915 Çanakkale Köprüsü’nün ortaya çıkan zarar bilançosu, kamu projelerindeki garanti sistemlerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini bir kez daha gündeme taşıdı.
İLKLERİN KÖPRÜSÜ
Cumhuriyetimizin 100’üncü kuruluş yıldönümünü simgeleyen 2023 metre uzunluğundaki iki ayak arası açıklık köprüyü dünya sıralamasında birinci sıraya oturtuyor. Köprünün Asya ve Avrupa ayaklarının her birinde ikişer adet olmak üzere toplam 4 kulesi var. Bu kulelerin tepelerine 1915 Çanakkale Savaşı’nın unutulmaz kahramanı Seyit Onbaşı’nın anısına birer top mermisi yerleştirildi. Kulelerin yapımında bir başka dünya rekoruna daha imza atılmış. Çelikten inşa edilmiş köprü kulelerinin yapımı için dünyanın en yüksek kapasiteli kule vinçleri bu proje için özel olarak tasarlanmış ve imal edilmiş. Dünyanın en büyüğü olan bu vinçlerle 318 metreye 150 ton ağırlığındaki kule parçası kaldırılarak ayrı bir dünya rekoruna imza atılmış. Diğer uzun köprülerden farklı olarak 1915 Çanakkale Köprüsü’nde gidiş ve geliş yönleri arasında 9 metrelik hava boşluğu bulunuyor. Bu hava boşluğu sayesinde köprüdeki rüzgâr etkisi asgari seviyeye indiriliyor. Tabliyeler adeta uçak kanadı tasarlanır gibi şekillendirildi.
2023 metre orta açıklığı ile dünyanın en uzun orta açıklıklı asma köprüsü olacak olan 1915 Çanakkale Köprüsü, 334 metrelik tepe noktası yüksekliğiyle de dünyanın en yüksek kuleli asma köprüsü unvanına sahip.
Köprünün ayakları arasındaki 2023 metrelik orta açıklık, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü kuruluş yılını sembolize ediyor.
Deniz seviyesinden itibaren 318 metre kule yüksekliği ise Türk milletinin bağımsızlığını kazanmasındaki en önemli tarihlerden biri olan 18 Mart Çanakkale Zaferi’ni sembolize ediyor.
1915 Çanakkale Köprüsü dünyanın en yüksek kulesine sahip asma köprüsü olmakla birlikte, dünyadaki en uzun orta açıklıklı asma köprüler sıralamasında da dünyanın ilk sırasında. Köprünün tasarımı Danimarkalı tasarım şirketi COWI tarafından gerçekleştirildi.
Her bir ayağın sadece deniz üzerindeki ağırlığı 18 bin ton. Köprünün kuzeyinde ve güneyinde olmak üzere 2 adet ana kablosu var. Her iki ana kablonun tellerini uç uca eklediğinizde 162 bin kilometrelik bir uzunluk elde ediliyor. Bu da dünyanın etrafını 4 kere dönmek anlamına geliyor.
Köprü projesinde kullanılan toplam çelik miktarı donatı dahil 177 bin ton. Bu miktar çelikle 118 bin adet binek araç üretmek mümkün. Köprünün keson temellerinde ve ankraj bloklarında toplam 227 bin ton beton kullanıldı. Bu miktar betonla 100 metrekarelik 5 bin 900 adet ev inşa etmek mümkün. Bu sayıda ev ile de yaklaşık 20 bin nüfuslu bir yerleşim alanı yaratmak mümkün.
Atakan Alkış
Foto: arşiv
