Kırım Tatarları Sürgünü: 500.000 Kırım Türk-Tatarı, atayurtlarından çıkarılarak sürgüne tabi tutuldular.
Kırım Tatarları Sürgünü: 500.000 Kırım Türk-Tatarı, atayurtlarından çıkarılarak sürgüne tabi tutuldular. Özbekistan olarak bilinen Türkistan sürgün bölgesine 238.000 Kırım Tatarı varabildi. Sürgüne tabi tutulan 500.000 Kırım'lıdan % 46.3'ü olan 231.500 kişi hayatlarını kaybetti.
* * *
Kararnamede belirtilen operasyonun başlangıç tarihi, Beriya’nın talimatıyla iki gün önceye alındı ve Kırım Türklerinin sürgünü 18 Mayıs 1944’te saat 03.00 civarında başladı [44]. Son derece organize ve zamana karşı oldukça titiz bir şekilde yapılan operasyonlar, “potansiyel tehlikeli” olarak nitelendirilen kişilerin tutuklanmasıyla başladı. Yetişkin erkeklerin büyük çoğunluğu Sovyet ordusuna alındığı için, geride kalanların büyük çoğunluğunu kadınlar, çocuklar ve yaşlılar meydana getiriyordu [45]. Sovyet askerleri gecenin bir vakti, daha önceden tespit olunan Kırım Türklerinin evlerine zorla girerek insanları uykularından kaldırmış ve 15 dakika içinde bulundukları yerlerin meydanında toplanmalarını söylemişlerdi. Ne olup bittiğini anlamayan ve uykunun vermiş olduğu şaşkınlığı da üzerinden atamayan Kırım Türklerinin yanlarına, kararnamede belirtilenin aksine sadece taşıyabilecekleri eşyalarını almalarına izin verilmiş, bir çok yerde buna dahi müsaade edilmemişti [46]. Evlerinden çıkarılan halk bulundukları yerin meydanlarında, tarlalarda veya uygun görülen başka yerlerde toplanarak kendilerini demiryolu istasyonlarına taşıyacak nakliye araçlarını beklemeye başladı [47]. Korku ve endişe içerisinde bekleşen halk, bir de askerlerin taşkınlıklarına maruz kalıyordu. Sürgünü gerçekleştiren askerler sadece verilen emirleri yerine getirmemişler, aynı zamanda çaresiz halka karşı insanlık dışı hareketler de sergilemişlerdi. Bütün bunlar binlerce Kırımlının gözleri önünde cereyan etmesine rağmen onlar da komşuları olan Türklere hiçbir yardım teşebbüsünde bulunmamışlardı [48]. Askerlerin taşkınlıkları o derece artmıştı ki, yaşlı kadınları, acıdan çılgına dönenleri kaçmaları için serbest bırakmışlar, sonra da arkalarından kurşun yağdırmışlardı [49].
Sürgüne gönderilenler arasında Kızıl Ordu mensubu Kırım Türk askerleri de bulunuyordu. Bu cümleden olmak üzere, Kırım Türklerinden 524 subay, 1392 astsubay ve 7079’u çeşitli rütbelerde olan toplam 8995 Kızıl Ordu mensubu Kırım’dan çıkarılmıştı. Kırım’ın genelinde sürgün edilen sabık Kızıl Ordu mensubu ise toplam 10.892 kişidir [50].
Sürgünlerin Kırım’dan katarlarla Özbekistan’a taşınması görevi NKVD ile Ulaştırma Halk Komiseri Kaganoviç’e verilmişti [51]. Kırım Türkleri nakliye araçları ile istasyonlara taşınmış ve burada kendilerini bekleyen vagonlara tıka basa doldurularak kapıları sıkı sıkıya kapatılmıştı. Hayvan ve yük taşımada kullanılan bu vagonlarla daha önce de Çeçen ve İnguşlar sürgüne gönderilmişti [52].
Kırım Türklerinden oluşan ilk sürgün kafilesinin yola çıkmasından sonra Serov ve Kobulov derhal durumu Beriya’ya telgraflarla rapor ettiler. İlk gün saat 20.00 itibariyle toplam 90 bin kişi istasyonlara götürülmüş, bunlardan 48.400 kişi 17 katara doldurularak gidecekleri yerlere gönderilmişti. 25 katarın ise beklemede olduğu bildirilmişti [53].
[44] Broşçevan-Tıgliyants, a.g.e., s. 67.
[45] S. Courtois, vd., Komünizmin Kara Kitabı, Çev. B. Tanatar, vd., İstanbul, Doğan Kitap, 2000, s. 287.
[46] Taşkentskiy Protsess: Sud Nad Desyat’yu Predstavitelyami Krımskotatarskogo Naroda, (1 İyulya – 5 Avgusta 1969 g.). Sbornik dokumentov s illustratsiyami, Amsterdam, Fond im. Gertsena, 1976, s. 27.
[47] R. Conquest, Nation Killers: The Soviet Deportation of Nationalities. New York: The Macmillan Company, 1970, s. 61.
[48] V. Vozgrin, “Genotsid Kak Kulminatsiya Etnosotsialnogo Konflikta”, Krımski Tatarı: İstoriya i suçasnit. Materiali Mizhnarodnoy Naukovoy Konferentsii, Kiev 1995, s. 28.
[49] A.L. Vesnin, “Kak Proishodilo Vıseleni Tatar, Bolgar, Grekov, Armyan iz Krıma v 1944 odu”, Krımskaya ASSR (1921-1945), Simferopol, Tavriya, 1990, s. 239-240.
[50] “40-50-e Godı…”, s. 134.
[51] Guboglo-Çervonnaya, a.g.e., C. II, s. 45.
[52] Zekiye Settarova, “Hatıralar”, Der. E. Özenbaşlı, Haz. F. Mertoğul, (Çevirimçi)http//www.kirimdernegi.org.tr/hatiralar.htm, 06.05.2000.
[53] “Pogrujenı…”, s. 152; Beriya da aynı bilgileri içeren telgrafı Stalin ve Molotov’a göndermiştir, “Deportatsiya…”, s. 107.
Dr. Kemal Özcan, Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi (1944-1990)
