Şaman inanç ve adetleri ile karışmış olsa da, Türklerin “bir”, tek tanrı olan Tengri’ye inandıkları ve ibadet, dua, dilek gibi amaçlarla ona yöneldikleri bilinmektedir.
Şaman inanç ve adetleri ile karışmış olsa da, Türklerin “bir”, tek tanrı olan Tengri’ye inandıkları ve ibadet, dua, dilek gibi amaçlarla ona yöneldikleri bilinmektedir. Bir olan Tengri dışında Türk boyları, ayrıca yer ve gök olaylarını yöneten, düzenleyen yarı-tanrılara ve gizemli enerjik varlıklara da inanırlardı. Bunda şaşılacak bir şey yoktur; zira “bir” olan Tanrı’nın dışında, gök veya dünya bazında etkilere sahip yarı-tanrı, kötü güç (ifrit), iyi güç gibi varlıklara hemen tüm mitolojilerde rastlanabilir. Hatta, semavi ve tek tanrılı dinler dahi bu figürlere sahiptirler. Mesela İslamiyet’te, bir olan Al-Lah’a inanılmakla birlikte, her an onun huzurunda duran ve onu tesbih eden (anan, yücelten) melekler, kişiyi kabirde sorguya çeken sorgu melekleri, insanların iyi ve kötü işlerini yazan kayıt melekleri, can almadan sorumlu olan Azrail ve onun yardımcıları, tabiat işlerinden sorumlu melek Mikail, kıyamet borusunu üfleyecek olan melek İsrafil; ayrıca cinler, şeytan, ifritler vs gibi varlıklara rastlanabilir. Bu da ayrı bir konu olduğu için, hiç değinmeden, doğrudan İslam öncesi Türk inançlarına geliyorum.
Doğrusu, kitabı okurken çok hüzünlendiğimi belirtmek isterim. Türk mitolojisinin evrene böylesine geniş bir şekilde baktığını ve kozmoloji konusunda böylesine tutarlı olduğunu bilmiyordum. Ne yazık ki, tüm bunlar zaman içinde unutulmuş ve evrensel görüşümüz bizlere sanki “putperestlik” gibi tanıtılmış. Türk mitolojisinin yapmış olduğu kozmik çağrışımlara ilerleyen bölümlerde değineceğim. Ayrıca Kök-Tengri’yi de detaylı olarak tanıtmaya çalışacağım Şimdi, bir başlangıç olarak Karaçaylı Hun Türklerinin Tanrı, yarı-tanrı ve çeşitli kozmik varlıklarını tanıtmak isterim.
Tengri: Evrenin yaratıcısı. Halk arasında “Totur Teyri” veya “Kök Teyri” olarak da anılır.
Teyri: Tengri’nin emrinde Dünya’dan sorumlu üstün Teyri. Dünya alanındaki diğer Teyri’ler bu baş Teyri emrinde hareket ederler.
Kün Teyri: Güneş Tanrısı.
Eliya (Kadın): Yağmur, kar, buz, bulut, gök gürültüsü, şimşek, gökkuşağı gibi hava hareketlerinden sorumlu ve şimşeği yöneten Yarı-Teyri
Goriy (Uskubriy, Cel): Hava hareketinden sorumlu Yarı-Teyri
Debet: Dünyadaki maddeleri değerlendirmeyi insana öğreten Yarı-Teyri.
Sur: Debet’in yardımcısı. Demir ustası.
Kut: Debet’in yardımcısı. Savaş ustası.
Aymuş: Evcil hayvanların koruyucusu. Yarı-Teyri.
Teyri Ögüz: Yeri boynuzlarında tutan öküz kılığında, üstün Teyri’ye eşdeğerde Yarı-Teyri
Erirey: Bitki aleminin koruyucusu. Yarı-Teyri.
Apsatı: Vahşi hayvanlar aleminin koruyucusu. Av Teyrisi.
Üç Ayaklı Maral-Ulay: Apsatı’nın kızı. Uzaya ait kozmik bir yaratıktır.
Su Ana, Su Anası (Kadın): Suların koruyucusu. Yarı-Teyri.
Su Öre (Gemuda): Su atı. Su Ana’nın yardımcısıdır ve deniz rüzgarından sorumludur.
Dolay: İnsan besinlerinden sorumlu Yarı-Teyri.
Ağaç Kişi: Ormanların koruyucusu.
Cer İye: Toprağın koruyucusu. Yarı-Teyri.
Çaçlı (Kadın), Almastı (Erkek): Mistik yaratıklar. İnsanın gözünün göremediği, duyamadığı, hissedemediği, fakat insanla yanyana ve farklı bir boyutta yaşayan enerjiler, yaratıklar.
Ataytmaz: Mistik yaratık. (Erkek)
Devam Edecek..
